کاردرمانی ذهنی چیست؟

کاردرمانی ذهنی بخشی از کاردرمانی است که بررسی اختلالات روان در کودکان خواهد پرداخت. کاردرمانی ذهنی در کودکان با بهره گیری از متدهای تخصصی به آموزش مفاهیم شناختی و تقویت مهارت‌ها و کارکردهای اجرایی مغز در زمینه ذهنی و درکی می‌پردازد. در واقع متخصصان این رشته تلاش می‌کنند با بهره‌گیری از فعالیت‌های هدفمند کارکردهای اجرایی مغز را تصحیح کرده و به بهبود کیفیت زندگی این افراد کمک کنند.

اهداف کاردرمانی ذهنی

با آگاهی یافتن از اهداف کاردرمانی ذهنی به راحتی می‌توان تعیین کرد که چه کسانی می‌توانند از خدمات آن استفاده کنند. همچنین در صورت استفاده از خدمات آن از روندهای کاری و کارهایی که برای مراجع باید انجام شود به خوبی آگاه خواهیم شد. مهم‌ترین هدفی که در کاردرمانی دنبال می‌شود افزایش استقلال فرد و بهبود کیفیت زندگی وی می‌باشد که اهداف کاردرمانی ذهنی هم در همین قالب قابل توضیح و بررسی می‌باشد:

1- افزایش توجه و تمرکز،

2- تقویت حافظه،

3- آموزش مهارت‌های روزمره زندگی،

4- بهبود مشکلات حسی،

5- بهبود body image،

6- بهبود body schema و body awareness،

7- آموزش مهارت‌های اجتماعی،

8- افزایش تحمل کاری،

9- افزایش اعتماد به‌نفس،

10- رفع اختلالات یادگیری،

11- دستور پذیری،

12ـ آموزش مهارت حل مسئله،

13- تقویت حس عمقی،

14- افزایش هماهنگی بین چشم و دست،

15- و … .

هر کدام از این مهارت‌ها پایه و زیربنای رفتارها و توانایی‌های اساسی زندگی هستند که به فرد کمک می‌کنند که فعالیت‌های روزمره زندگی خود را به راحتی انجام دهند. در نتیجه افرادی که در این مهارت‌ها با نقص روبرو باشند نمی‌توانند بسیاری از فعالیت‌های خود را انجام دهند. همین موضوع باعث می‌شود که استقلال خود را از دست داده و کیفیت زندگی آن‌ها کاهش یابد.

چه افرادی به کاردرمانی ذهنی  نیاز دارند؟

بسیاری از کودکانی که در طول زندگی خود با مشکلات اعصاب و روان دست و پنجه نرم می‌کنند به کاردرمانی ذهنی نیاز دارند. در مورد این کوکان باید به دو نکته توجه داشته باشیم: نکته اول اینکه هر چه بیماری در سنین پایین‌تر تشخیص داده شده و درمان سریع‌تر شروع شود، نتیجه بهتری کسب خواهیم کرد. نکته دوم این که درمان توانبخشی در این کودکان ممکن است طولانی شود بنابراین به حمایت کامل خانواده نیاز دارند تا بتوانند خود را با شرایط موجود وفق دهند. مهم‌ترین اختلالاتی که می‌توانند از خدمات کاردرمانی ذهنی بهره‌مند شوند به در لیست زیر دیده می‌شوند:

اوتیسم، سندروم آسپرگر، اختلالات رفتاری، اختلال یادگیری، کودکان ADHD، تاخیر رشدی، مشکلات درکی-شناختی، مشکلات حافظه، اختلالات مخچه‌ای، فلج مغزی، اختلالات بینایی، اختلالات شنیداری، کم توانی ذهنی، بیماری‌های متابولیکی عصبی، اختلالات حسی، سندروم داون و غیره.

در نظر داشته باشید که بسیاری از اختلالات جسمی و ذهنی با هم وجود دارند و به ندرت پیش می‌آید که یک کودک فقط از اختلالات جسمی یا ذهنی رنج ببرد. به همین دلیل بسیاری از اختلالات جسمی مانند فلج مغزی و سندروم داون در این لیست دیده می‌شود. از طرفی دیگر تعداد اختلالاتی که می‌توانند از خدمات کاردرمانی ذهنی استفاده کنند بسیار زیاد است و لیست کامل آن ها در این نوشته نمی‌گنجد، بنابراین در صورت نیاز باید به مراکز معتبر کاردرمانی مراجعه کنید تا ارزیابی‌های لازم را به عمل آورند.

کلینیک جامع توانبخشی ایران با دو شعبه فعال در تهران و با کمک از درمانگران ماهر می‌تواند نقش پررنگی در بهبودی کودک محتاج به کاردرمانی ذهنی داشته باشد. برای دریافت مشاوره و نوبت می‌توانید با شماره تلفن زیر تماس حاصل فرمایید:

رویکردهای مورد استفاده در کاردرمانی ذهنی

کاردرمانی ذهنی از روش‌ها و متدهای مختلفی برای بهبود مراجعان خود استفاده می‌کند. برخی از این متدها به تنهایی کاربرد دارند و برخی دیگر باید هماهنگ با سایر رویکردها مورد استفاده قرار گیرند. مهم‌ترین رویکردهای مورد استفاده در کاردرمانی ذهنی شامل موارد زیر است:

1- یکپارچگی حسی

رویکرد یکپارچگی حسی بر این اساس استوار است که بین سیستم‌های حسی از جمله لامسه، بینایی، شنوایی، حس عمقی و دهلیزی هماهنگی و اثر متقابل وجود دارد. به این معنا که هر کدام از این حس‌ها روی دیگری تاثیر گذاشته و آن را تائید یا رد خواهد کرد. برای نمونه فردی که یک لیوان را لمس می‌کند، از طریق حس لامسه حالات آن را درک خواهد کرد و از طریق بینایی لیوان را می‌بیند که شکل و اندازه آن با آنچه که لمس کرده است همخوانی دارد. اصطلاح "یکپارچگی حسی" به پردازش، ادغام و سازماندهی اطلاعات حسی از بدن و محیط اشاره دارد. به عبارت ساده، این بدان معناست که چگونه اطلاعاتی را که از حواس ما می‌آید، تجربه و تفسیر شده و به آن واکنش نشان می‌دهیم. کاردرمانگران به کمک رژیم‌های حسی طراحی شده برای هر کودک سعی می‌کنند مشکلات وی را شناسایی کرده و آن را رفع کنند. یکپارچگی حسی در همه کارهایی که روزانه باید انجام دهیم مانند: لباس پوشیدن، غذا خوردن، حرکت کردن، معاشرت، یادگیری و کار کردن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. به همین دلیل است که بهبود یکپارچگی حسی به بهبود فعالیت‌های روزمره زندگی کمک خواهد کرد.

2- رویکرد درکی حرکتی

یکی از مهم‌ترین روش‌های درمانی در کاردرمانی ذهنی رویکرد درکی حرکتی است. اصل اساسی در این روش این است که انجام فعالیت‌های حرکتی، درک فرد از محیط و خودش را افزایش خواهد داد در نتیجه میزان شناخت و درک فرد به صورت قابل توجهی افزایش پیدا خواهد کرد.رویکرد درکی حرکتی کمک می‌کند که فرد موقعیت اشیا را نسبت به همدیگر درک کرده و همچنین موقعیت خود را نسبت به هر یک از اشیای محیط درک کند. این رویکرد به بهبود آگاهی فرد از بدن خود (body awareness)، رفع مشکلات حسی و همچنین بهبود ادراک فضایی کمک خواهد کرد.

3- بازی درمانی

همانطور که در ابتدای نوشته اشاره کردیم کاردرمانی بر استفاده از فعالیت‌های هدفمند برای درمان افراد مختلف متمرکز است و از آنجایی که عمده فعالیت‌های کودک در قالب بازی است، استفاده از بازی درمانی می‌تواند به پیشرفت و بهبودی فرد کمک کند. رویکرد بازی درمانی معمولا به صورت تلفیقی با سایر روش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد تا کارآیی و اثربخشی مناسبی به همراه داشته باشد. برای نمونه ممکن است تمرینات درکی حرکتی در قالب بازی‌های روی ترامپولین یا تاب‌بازی برای فرد اجرا شود. بازی درمانی علاوه بر ساده کردن بیان احساسات کودک و ارتباط گیری به کودک کمک می‌کند که نقش‌های جدیدی را تجربه کند. قرار گرفتن در شرایط جدید باعث می‌شود که قدرت تفکر فرد تقویت شده و فرد بتواند خود را با شرایط جدید وفق دهد.

4- درمان شناختی رفتاری (cognitive-behavioral therapy)

درمان شناختی رفتاری یک درمان بین رشته‌ای است که توسط اکثر متخصصان سلام روان از جمله کاردرمانگران استفاده می‌شود. CBT بر این اساس استوار است که تفکرات، احساسات و رفتار افراد با هم ارتباط دارند و داشتن افکار و احساسات منفی می‌تواند فرد را در یک چرخه معیوب از مشکلات به دام بیاندازد. به همین دلیل سعی می‌شود مشکلات به اجزا کوچک‌تری تقسیم شوند تا تغییر آن‌ها راحت‌تر باشد. همچنین این رویکرد در تلاش است با تغییر محتوای تفکر فرد رفتارهای وی را اصلاح کند. درمان شناختی رفتاری به جای تمرکز روی مشکلات گذشته، تلاش می‌کند تا معضلات کنونی فرد را حل کند.

5- نوروفیدبک

نوروفیدبک جزو متدهای نوین درمانی در بیماری‌های سلامت روان است که بسیاری از درمانگران با اهداف درمانی مختلف از آن استفاده می‌کنند. این روش در کاردرمانی با هدف آموزش، تقویت توجه و تمرکز، حافظه، کنترل خشم، کاهش استرس فرد، افزایش تحمل کاری و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. در نوروفیدبک رفتارهای فرد توسط بازخوردهای آنی و لحظه‌ای اصلاح شده و در نتیجه مغز فرد نسبت به وضعیت جدید عادت می‌کند. از آنجایی که بیشتر تمرینات نوروفیدبک در قالب بازی به کودک ارائه می‌شود، تاثیر این تمرینات معمولا نسبت به تمرینات عادی بسیار بیشتر خواهد بود.

مراحل کاردرمانی ذهنی

حال که با اهداف و رویکردهای مورد استفاده در کاردرمانی آشنا شدیم لازم است تا مراحل و فرآیندهای آن را هم مرور کنیم تا بدانیم در صورت نیاز باید چه انتظاراتی از کاردرمانگران داشته باشیم:

1- ارزیابی

پس از ارجاع فرد به کاردرمانی ذهنی که معمولا از جانب روانپزشک، روانشناس یا گفتاردرمانگر صورت می‌گیرد، فرآیند ارزیابی شروع خواهد شد. ارزیابی با هدف پیدا کردن زمینه‌هایی که فرد در آن ها مشکل دارد، انجام خواهد شد. ارزیابی مهم‌ترین بخش درمان است چون در صورتی که ارزیابی دقیق انجام نشود و مشکلات فرد مشخص نشود، نمی‌توان اهداف و برنامه درمانی مشخصی را برای فرد تعیین کرد.

2- تعیین اهداف درمانی

پس از انجام ارزیابی لازم است کاردرمانگر اهداف کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت برای کودک تعیین کند. برای مثال ممکن است درمانگر هدف درمان را تقویت حافظه به صورتی که فرد بعد از 8 جلسه بتواند  5 کلمه مختلف را به خاطر بسپارد بیان کند. اهداف باید با توجه به مشکلات فرد و همچنین در نظر گرفتن نگرانی‌های خانواده و خود فرد تعیین شود.

3- اجرا برنامه درمانی

جلسات کاردرمانی ذهنی معمولا به صورت دو یا سه جلسه در هفته اجرا می‌شوند. در صورتی که مشکلات فرد حاد نباشد دو جلسه کافی خواهد بود. در مورد تعداد جلسات به کاردرمانگر اعتماد کنید و سعی کنید نهایت همکاری را با تیم درمان داشته باشید.

4- تمرین در خانه

خانواده نقشی محوری در درمان بیماران ذهنی دارد. به صورتی که به قطعیت می‌توان گفت جلسات درمانی در کلینیک هر چند لازم و ضروری هستند، اما به هیچ وجه کافی نیستند و لازم است تمرینات در خانه هم انجام شود. بسته به تشخیص درمانگر ممکن است تمرینات کلینیک در خانه تکرار شود یا برای برای خانه هم تمرینات جداگانه تجویز شود. هر چه در خانه تمرینات بیشتری انجام شود، پیشرفت کودک بیشتر بوده و راحت‌تر می‌تواند مفاهیم آموخته شده را در محیط خانه و سایر مکان‌ها اجرا نماید.

5- ارزیابی مجدد و ترخیص

در کاردرمانی ذهنی لازم است بعد از مدتی که درمان‌ها انجام شد، ارزیابی مجدد انجام شود. در این حالت اگر اهداف تعیین شده در مراحل قبل کسب شده باشد ممکن است فرد ترخیص شود، در غیر این صورت اهداف جدید برای فرد تعیین خواهد شد. همچنین در صورتی که اهداف تعیین شده، به دست نیامده باشد، لازم است مراحل قبلی از اول مجددا انجام شود. در نظر داشته باشید که کاردرمانگر در هر جلسه یک ارزیابی از فرد انجام خواهد داد و بر اساس آن مراحل بعدی درمان را پایه ریزی می‌کند. علاوه بر ارزیابی در هر جلسه لازم است به صورت دوره‌ای ارزیابی‌های مجدد انجام شود. نکته مهم دیگر این است که توانبخشی معمولا پروسه‌ای زمان‌بر است و نباید انتظار داشته باشید که بعد از چند جلسه محدود تمامی مشکلات فرد رفع شده باشد.

تمرینات کاردرمانی ذهنی

تمرینات کاردرمانی ذهنی بسته به رویکرد درمانی مورد استفاده، شدت مشکلات کودک، اهداف درمانی و همچنین تجهیزات موجود بسیار متنوع است. برای نمونه ممکن است نخ کردن مهره‌ها با هدف افزایش هماهنگی بین چشم و دست انجام شود یا در یک اتاق تاریک کودک یک نور را دنبال کند که به افزایش توجه و تمرکز وی منجر شود. طراحی تمرینات متناسب با اهداف درمانی از وظایف کاردرمانگر است. تمرینات باید به گونه‌ای باشد که در خانه هم قابل اجرا باشد تا اعضای خانواده بتوانند آن را با کودک تمرین کنند.

مرکز جامع توانبخشی سرو در زمینه کاردرمانی کودکان اوتیسم، بیش فعالی، سندروم داون، کودکان کم توان ذهنی، اختلالات حسی، اختلالات یادگیری ، لکنت زبان فعالیت می نماید. جهت تماس با کلینک جامع توانبخشی سرو باشماره تلفن های  3734-8809-021 و 09355505670 تماس حاصل فرمایید.

 

کاردرمانی کودکان بیش فعال

کاردرمانی کودکان بیش فعال یکی از راهکارهای موثر در بهبود شرایط این کودکان است، زیرا بر بهبود توانایی آنها در تنظیم پاسخ های حسی و حرکتی تمرکز دارد که می تواند به کاهش بیش فعالی و افزایش توجه و تمرکز کمک کند.

مدت زمان کاردرمانی برای کودکان بیش فعال بسته به نیازهای فردی کودک متفاوت است. به طور معمول، یک دوره کاردرمانی برای بیش فعالی ممکن است از چند ماه تا چند سال طول بکشد. طول درمان به شدت بیش فعالی کودک، پیشرفت او در درمان و توانایی آنها در به کارگیری مهارت هایی که در درمان می آموزند در زندگی روزمره خود بستگی دارد. مهم است که با یک متخصص کاردرمان برای تعیین بهترین روش درمانی برای نیازهای خاص کودک خود مشورت کنید.

کاردرمانی می تواند به عنوان یک درمان مستقل برای بیش فعالی استفاده شود، اما اغلب در ترکیب با سایر روش های درمانی استفاده می شود. این به این دلیل است که بیش فعالی یک وضعیت پیچیده است که می‌تواند دلایل زمینه‌ای متعددی داشته باشد و اغلب برای پرداختن به تمام جنبه‌های این بیماری، یک رویکرد چند رشته‌ای ضروری است.

کاردرمانی می‌تواند با ارائه فعالیت‌ها و تمرین‌هایی به کودکان مبتلا به بیش‌فعالی کمک کند تا مهارت‌های لازم برای مدیریت رفتار و بهبود دامنه توجه خود را توسعه دهند. این فعالیت‌ها ممکن است شامل درمان یکپارچه‌سازی حسی باشد که به کودکان کمک می‌کند اطلاعات حسی را بهتر درک کنند و پردازش کنند، یا درمان شناختی-رفتاری که به کودکان کمک می‌کند الگوهای افکار منفی را شناسایی و تغییر دهند.

با این حال، در برخی موارد، دارو یا درمان های دیگر نیز ممکن است برای مدیریت بیش فعالی لازم باشد. مهم است که با یک متخصص مراقبت های بهداشتی کار کنید تا بهترین روش درمانی را برای هر کودک مشخص کنید.

کاردرمانی بیش فعالی چه کمکی به کودکان می‌کند؟

در کاردرمانی کودکان بیش فعال کاردرمانگر در جلسات کاردرمانی بیش فعالی در بهبود مهارت‌های زیر مداخله می‌کند:

• سازماندهی و برنامه ریزی
• مشکلات پردازش حسی
• توسعه مهارت های خودتنظیمی
• مهارت های حرکتی ظریف و درشت
• ایجاد استقلال در کارهای روزمره

 

بیایید هر یک از این 5 حوزه فعالیت کاردرمانی برای کودکان بیش فعال را دقیق‌تر بررسی کنیم تا ببینیم چگونه کاردرمانی به این کودکان کمک می‌کند.

1. سازمان‌دهی و برنامه ریزی

در کاردرمانی بیش فعالی برای بهبود مهارت برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی به کودک کمک می کنیم تا تکالیف را به مراحل کوچک قابل انجام تقسیم کند.

این کار باعث می‌شود کودکان بیش فعال هنگام انجام کار احساس گیج شدن نداشته باشند، و دقیقاً بدانند کار را باید از کجا شروع کنند.

یادگیری این مهارت می‌تواند در قالب کارهای ساده‌ی روزمره باشد؛ اما همان تکالیف ساده‌ای که برای کودکان بیش فعال و والدین آن‌ها به چالشی بزرگ بدل شده است؛ مانند برنامه‌ریزی و مدیریت تکالیف مدرسه، انجام وظایف محول شده به آن‌ها مانند مرتب کردن اتاق یا تهیه‌ی جدول زمانی برای کارهای روزانه.

ما در کاردرمانی کودکان بیش فعال ، استفاده از اطلاعات بصری را یکی از بهترین راه‌ها برای کمک به برنامه ریزی و سازمان‌دهی کودکان می دانیم. به عنوان مثال، ممکن است از نمودارهای تصویری ساده، یادداشت‌های رنگی، کدگذاری رنگی و یا چک لیست‌ها استفاده کنیم.

2. مشکلات پردازش حسی

مطالعات نشان داده است که حدود 40 درصد از کودکان مبتلا به ADHD دارای اختلال پردازش حسی نیز هستند.

کودکان مبتلا به اختلال پردازش حسی (SPD) ممکن است به اطلاعات حسی بیش از حد یا کمتر از حد پاسخ دهند. آنها ممکن است به طور دقیق اطلاعات حسی را تفسیر نکنند یا ممکن است یک اختلال حرکتی مبتنی بر حس داشته باشند.

ما در کلینیک به‌عنوان کاردرمانگر ، با کودکان بیش فعال مبتلا به اختلال پردازش حسی کار می‌کنیم و با روش‌های فعال، هدفمند و متناسب با سن و علایق کودک مداخلات درمانی انجام می‌دهیم تا کودک به تحریکات حسی پاسخ‌های مناسب بدهد و بتواند فعالیت‌های روزمره را به خوبی در خانه و مدرسه انجام دهد.

ما همچنین استراتژی هایی را برای والدین ارائه می دهیم تا به مدیریت رفتار فرزندانشان در خانه کمک کنند و برای معلمان برای کمک به مدیریت رفتار با کودک بیش فعال در کلاس درس. اینها ممکن است چیزهای ساده‌ای مانند توصیه به «جوراب‌های بدون درز»، فعالیت‌های سنگین کاری، داشتن محل آرامش در مدرسه یا استفاده از کوسن نشستن Movin برای نشستن باشد.

3. توسعه مهارت های خودتنظیمی

خودتنظیمی یعنی ما قادریم احساسات و رفتارهای خود را تنظیم کنیم. کودکی که خودتنظیمی ضعیفی دارد ممکن است به خاطر یک مشکل کوچک دچار فروپاشی شود، مثلاً وقتی خانواده در حال بیرون رفتن از خانه هستند به او گفته می شود که باید با اسباب بازی مورد علاقه خود بازی نکند.

در کاردرمانی کمک به کودکان، ما از برنامه درسی Zones of Regulation استفاده می کنیم تا به بچه ها آموزش دهیم که چگونه احساسات و رفتار خود را تنظیم کنند.

ابزار بصری Zones of Regulation به چهار قسمت رنگی مختلف تقسیم می‌شود که هر یک نشان دهنده احساس متفاوتی است. به عنوان مثال منطقه آبی به عنوان منطقه غمگین و خسته دیده می شود و منطقه قرمز زمانی است که شما احساس عصبانیت می کنید. به کودکان آموزش داده می‌شود که تشخیص دهند چگونه احساس می‌کنند و در چه منطقه‌ای هستند. سپس طیفی از استراتژی‌ها را یاد می‌گیرند که به آنها کمک می‌کند تا به منطقه سبز بازگردند، یعنی زمانی که شما آرام هستید، توجه می‌کنید و به خوبی تنظیم می‌شوید.

4. مهارت های حرکتی ظریف و درشت

وظایف حرکتی ظریف شامل ماهیچه های کوچک دست می شود. کاردرمانگران به رشد مهارت های دست خط، گرفتن مداد، قدرت دست، هماهنگی چشم و دست، مهارت انگشتان و مهارت های دستکاری در دست کمک می کنند. بهبود در این زمینه ها ممکن است به کودک کمک کند تا از کارد و چنگال استفاده کند، بند کفش خود را ببندد یا خوانایی نوشتار خود را بهبود بخشد.

وظایف حرکتی درشت شامل عضلات بزرگ بدن می شود. ما به عنوان کاردرمانگر به کودکان کمک می کنیم تا از هر دو طرف بدن خود به طور هماهنگ استفاده کنند، قدرت مرکزی خود را توسعه دهند، از خط وسط عبور کنند، تعادل و مهارت های هماهنگی عمومی خود را بهبود بخشند. بهبود در این زمینه ها ممکن است به کودکان کمک کند تا فعالیت هایی مانند دوچرخه سواری، شنا کردن مستقل یا بهبود مهارت های فوتبال و مشارکت تیمی خود را انجام دهند.

5. توسعه استقلال در کارهای روزمره

کاردرمانگران با بچه ها کار می کنند تا بتوانند وظایف متناسب با سن خود را انجام دهند. این می تواند آماده شدن خود برای مدرسه در صبح، درست کردن یک میان وعده یا بستن کیف مدرسه باشد. ما در تجزیه و تحلیل وظایف آموزش دیده ایم، که وظایف را به مراحل کوچک قابل دستیابی تقسیم می کند. به این ترتیب کودک همیشه احساس مثبتی دارد و مشتاق به تسلط بر کار است. ما به عنوان کاردرمانگر از طیف وسیعی از راهبردهای مختلف برای ایجاد استقلال در کودکان استفاده می کنیم. اینها ممکن است شامل نمودارهای بصری، چک لیست، دستورالعمل های تکراری و تکرار زیاد باشد.

کاردرمانگران با تعداد زیادی از کودکان مبتلا به ADHD در زمینه های مختلف کار می کنند. در کاردرمانی کمک به کودکان، ما به روش‌های مختلفی به کودکان مبتلا به ADHD کمک می‌کنیم، از جمله:

• جلسات کاردرمانی یک به یک
• برنامه فشرده حسی برای کودکان با مشکلات پردازش حسی
• برنامه های گروهی مهارت های اجتماعی و خودتنظیمی ما
• برنامه های گروهی دست خط

 

تکنیک های کاردرمانی کودکان بیش فعال

کاردرمانی از تکنیک های مختلفی برای کمک به کودکان بیش فعال استفاده می کند. برخی از این تکنیک ها عبارتند از:

درمان یکپارچگی حسی: این تکنیک شامل استفاده از فعالیت‌های حسی برای کمک به کودکان برای تنظیم ورودی حسی و بهبود توانایی تمرکز است.

بازی درمانی: بازی درمانی برای کمک به رشد مهارت های اجتماعی، بهبود مهارت های ارتباطی و یادگیری نحوه مدیریت احساسات به کودکان استفاده می شود.

آموزش مهارت های حرکتی ظریف: آموزش مهارت های حرکتی ظریف به کودکان کمک می کند تا هماهنگی دست و چشم، مهارت و قدرت انگشتان خود را بهبود بخشند.

آموزش مهارت های حرکتی درشت: آموزش مهارت های حرکتی درشت به کودکان کمک می کند تا تعادل، هماهنگی و آمادگی جسمانی کلی خود را بهبود بخشند.

درمان شناختی-رفتاری: درمان شناختی-رفتاری برای کمک به کودکان در شناسایی افکار و رفتارهای منفی و جایگزینی آنها با افکار مثبت استفاده می شود.

این تکنیک ها متناسب با نیازهای خاص هر کودک طراحی شده اند و به آنها کمک می کند تا مهارت های مورد نیاز خود را برای موفقیت در مدرسه و زندگی توسعه دهند.

فواید کاردرمانی

کاردرمانی مزایای زیادی برای کودکان بیش فعال دارد. برخی از مزایای کلیدی عبارتند از:

بهبود توجه و تمرکز: کاردرمانی می تواند به کودکان کمک کند توانایی توجه و تمرکز خود را بهبود بخشند که می تواند به موفقیت آنها در مدرسه و سایر فعالیت ها کمک کند.

خودتنظیمی بهتر: کاردرمانی می تواند به کودکان کمک کند مهارت های خودتنظیمی بهتری را توسعه دهند، که می تواند به آنها کمک کند تا احساسات و رفتارهای خود را به طور مؤثرتری مدیریت کنند.

افزایش مهارت‌های اجتماعی: کاردرمانی می‌تواند به کودکان در بهبود مهارت‌های اجتماعی، از جمله توانایی آنها در برقراری ارتباط، تعامل با دیگران و دوست‌یابی کمک کند.

افزایش آمادگی جسمانی: کاردرمانی می تواند به کودکان کمک کند تا آمادگی جسمانی و هماهنگی خود را بهبود بخشند، که می تواند به آنها کمک کند در ورزش و سایر فعالیت های بدنی شرکت کنند.

عزت نفس بالاتر: کاردرمانی می تواند به کودکان کمک کند احساس موفقیت و غرور در توانایی های خود داشته باشند که می تواند عزت نفس و اعتماد به نفس آنها را افزایش دهد.

به طور کلی، کاردرمانی می‌تواند ابزار ارزشمندی برای کمک به کودکان بیش‌فعال باشد تا مهارت‌هایی را که برای موفقیت در مدرسه، خانه و زندگی نیاز دارند، توسعه دهند.

مرکز جامع توانبخشی سرو در زمینه کاردرمانی کودکان اوتیسم، بیش فعالی، سندروم داون، کودکان کم توان ذهنی، اختلالات حسی، اختلالات یادگیری ، لکنت زبان فعالیت می نماید. جهت تماس با کلینک جامع توانبخشی سرو باشماره تلفن های  3734-8809-021 و 09355505670 تماس حاصل فرمایید.

کاردرمانی برای راه افتادن کودک

کاردرمانی یکی از شاخه‌های توانبخشی است، کاردرمانگر ابتدا مشکلات ذهنی و جسمی بیمار را مورد بررسی قرار دهد، سپس تأثیراتی که این مشکلات بر زندگی جانبی فرد می‌گذارند را پیدا میکند و از طریق یک برنامه هدفمند به فرد بیمار کمک میکند تا برای انجام‌ کارهایش به استقلال دست یابد. کاردرمانی برای راه رفتن کودک یک روش درمانی با استفاده از تکنیک های خاص تمرینی و جسمی است که توسط کاردرمانگر بر روی بیمار در کلینیک یا بصورت کاردرمانی در منزل انجام می شود.یکی از خدمات کلینیک جامع توانبخی سرو هم ارائه خدمات کاردرمانی در منزل در تمامی مناطق تهران است.
کاردرمانگر با تسلط بر آناتومی، فیزیولوژی و روانشناسی سعی می‌کند به بیمار برای کسب مهارت‌های کلامی یا حرکتی کمک کند. برای مثال برای کاردرمانی کودکی که اختلال در راه رفتن دارد، یک برنامه هدفمند طراحی میشود تا ضعف آن عضله‌ یا اندامی که منجر به اختلال شده را از طریق بازی کردن با کودک مرتفع شود. طراحی بازی مربوطه، کاردرمانگر را به هدفش نزدیک می‌کند و هم برای کودک لذت‌بخش است. در این شرایط کودک به هیچ عنوان متوجه درمان نمی‌شود و بازی را صرفاً به خاطر خود بازی انجام می‌دهد و از انجام آن لذت می‌برد.

راه افتادن کودک به چه عواملی بستگی دارد؟

راه رفتن در کودکان و هماهنگی عضلات با یکدیگر به تقویت عضلات آن‌ها و تکامل سیستم عصبی ربط دارد. بعد از به دنیا آمدن نوزادان زمانی طول می‌کشد که ماهیچه‌های درگیر در راه رفتن به قدرت کافی برسند و کودک توانایی هماهنگ کردن عضلات مختلف با یکدیگر و ایستادن و راه رفتن تؤامان را یاد بگیرد. به همین دلیل همه نوزادان ابتدا نشستن را یاد می‌گیرند بعد غلت خوردن و چهاردست و پا رفتن و در آخر راه رفتن را.

سن راه افتادن کودک چه زمانی است؟

تمام کودکان کمابیش مسیر مشابهی را برای به راه افتادن طی می‌کنند. هرچند ممکن است برای هر کودک با کودک دیگر اندک تفاوت‌هایی وجود داشته باشد . قبل از درخواست کاردرمانی برای راه رفتن کودک بهتر است ابتدا با زمان نرمال رشد اندام‌های حرکتی نوزاد از بدو تولد تا راه رفتن آشنا شوید.

راه رفتن کودک تا دو ماهگی: نوزادان از بدو تولد تا دو ماهگی رفلکس گام برداشتن دارند، یعنی زمانی که آن‌ها را در حالت ایستاده روی سطح سفت نگه دارید حالتی شبیه گام برداشتن به پاهای خود می‌دهند.

راه رفتن کودک تا سه تا چهار ماهگی: کودک فقط می‌تواند در حالت خوابیده روی زمین سر و سینه خود را کمی بالا بیاورد. این کار را با کمک دست‌هایش انجام می‌دهد. در این حرکت عضلات دست و گردن و شانه شروع به تقویت‌شدن می‌کنند.

راه رفتن کودک تا پنج ماهگی: در این محدوده کودک شروع به قوی‌تر کردن پاهایش از طریق تمرین دادن آن‌ها می‌کند. به این ترتیب که اگر کودک را روی پای خود بایستانید شروع به بالا پائین پریدن با پاهایش می‌کند. همچنین کودک می‌تواند در این دوره دست‌هایش را به جلو تکیه دهد و با اتکاء به دست‌هایش بنشیند.

راه رفتن کودک تا شش تا نه ماهگی: در این دوره کودک نشستن را می‌آموزد. نشستن بدون استفاده از تکیه‌گاه به تقویت عضلات گردن و شانه و سر کمک می‌کند. همچنین کودک در حین نشستن حفظ تعادل و هماهنگی بین اندام‌هایش را تمرین می‌کند که بسیار برای راه رفتن ماه‌های بعد لازم و ضروری است. بسیاری از بچه‌ها در این دوره چهار دست و پا رفتن را هم یاد می‌گیرند اما چهار دست و پار فتن ضروری نیست و بسیاری از بچه‌ها آن را جا می‌اندازند و بعد از نشستن به یکباره راه می‌روند.

راه رفتن کودک تا نه تا دوازده ماهگی: در این دوره کودک با تکیه بر اشیائی مثل مبل و میز از جایش بلند شده و می‌ایستد، ممکن است با کمک شما بتواند چند قدم راه برود یا به کمک مبل و میز در خانه گردش کند. بعضی کودکان در این دوره اولین قدم‌های خود را هم برمی‌دارند.

راه رفتن کودک تا دوازده تا پانزده ماهگی: به احتمال زیاد کودک شما تا این دوره شروع به راه رفتن کرده. ولی اگر هنوز هم کودکتان راه نمی‌رود با اینکه دیر نیست و فرصت باقی است بد نیست این موضوع را با پزشک کودکتان مطرح کنید.

راه رفتن کودک تا شانزده تا هجده ماهگی: کودک می‌تواند از پله‌ها بالا برود و حتی برقصد.

راه رفتن کودک تا نوزده تا بیست و چهار ماهگی: در نزدیکی دوسالگی، کودک شما سرعتش را برای دویدن بیشتر می‌کند.

آیا تأخیر در راه افتادن نوزادان نگران‌کننده است؟

دیر راه افتادن کودکان از آن دسته از مشکلاتی است که والدین زیاد با آن مواجه می‌شوند. بخش زیادی از این مشکل به نگرانی و استرس والدین برمی‌گردد. بالاخص اگر والدین منتظر راه افتادن اولین فرزندشان هستند این انتظار گاهی آن‌ها را به استرس می‌کشاند. از طرف دیگر مقایسه بین بچه‌های مختلف باعث می‌شود والدین برای راه افتادن کودکشان عجله داشته باشند و بخواهند برای کودکشان کاردرمانی راه رفتن انجام شود. اگر کودک همسایه در نه ماهگی راه افتاده به احتمال زیاد شما هم از نه ماهگی کودکتان روزشماری می‌کنید تا او اولین قدم را بردارد اما به یاد داشته باشید که آناتومی هر کودک با کودک دیگر متفاوت است و دلیل ندارد همه کودکان در زمانی مشابه هم راه بیفتند. اما اگر کودک شما تا 15 ماهگی هم نتوانست اولین قدم‌ها را بردارد این موضوع را با پزشک کودکتان مطرح کنید تا از راهنمایی‌های لازم برای کودکان بهره بگیرید.

علت راه نفتادن کودکان چیست؟

کودک برای راه افتادن به چند چیز احتیاج دارد. اول اینکه عضلات پاهایش به اندازه نگه‌داشتن وزن بدنش قوی شوند و دوم حفظ تعادل بدنش را یاد بگیرد. اگر کودک شما دیر راه افتاد به هیچ عنوان دیر راه افتادن او را به کم‌هوشی یا نقص عضلانی یا ذهنی او ربط ندهید. راه رفتن کودک بیشتر از هرچیز به آناتومی اندام او و ژنتیک‌اش ربط دارد. بچه‌های با پاهای کوتاه به دلیل اینکه زودتر موفق به حفظ تعاد بدنشان می‌شوند از بچه‌های با پاهای بلند زودتر راه می‌افتند. همینطور بچه‌های لاغر زودتر از بچه‌های تپل راه می‌افتند چرا که عضلات پاهایشان زودتر توانایی تحمل وزنشان را بدست می‌آورد. به خاطر داشته باشید که اگر شما و همسرتان در کودکی دیر راه افتادید عجیب نیست که کودکتان هم دیر راه بیفتد. زمان راه افتادن برای کودکان زودرس را باید از نه ماهگی آن‌ها حساب کنید و نه زمان تولدشان. همچنین توجه داشته باشید که اگر کودک شما در تمام مراحل قبل هم با تأخیر حرکتی مواجه بوده، مثلاً دیرتر از بقیه بچه‌ها گردنش را راست نگه داشته یا شروع به نشستن کرده، عجیب نیست که راه رفتن او هم با تأخیر همراه باشد. گاهی اوقات نداشتن هیچ کمکی برای راه رفتن باعث تأخیر در راه رفتن کودکان می‌شود. در واقع کودک برای راه رفتن قبل از هر چیز باید انگیزه داشته باشد، زیاد بغل کردن کودک و محصور کردن او در فضای بسته این انگیزه را از او می‌گیرد.

روش‌های کاردرمانی برای راه رفتن کودک

روش‌های کاردرمانی برای راه رفتن کودکان بسته به این که کدام نوع از اختلال در کودک وجود دارد به سه گروه تقسیم می‌شوند:

• 1) اختلالات جسمی(مانند فلج مغزی، سندروم داون، مشکلات تعادلی، اختلالات عصبی عضلانی، اصلاح الگوی حرکتی نادرست، عوارض ناشی از تشنج، اختلالات مادرزادی و...)
• 2) اختلالات ذهنی(مانند اتیسم، کم توانی ذهنی، بیش‌فعالی ،مشکلات حافظه، مشکلات رفتاری شناختی، اختلالات مربوط به یادگیری، بینایی و شنیداری و...)
• 3) اختلالات روانی(مانند هذیان و بی قراری، اسکیزوفرنی و...)

مرکز جامع توانبخشی سرو در زمینه کاردرمانی کودکان اوتیسم، بیش فعالی، سندروم داون، کودکان کم توان ذهنی، اختلالات حسی، اختلالات یادگیری ، لکنت زبان فعالیت می نماید. جهت تماس با کلینک جامع توانبخشی سرو باشماره تلفن های  3734-8809-021 و 09355505670 تماس حاصل فرمایید.

اتاق تاریک چیست؟

تلاش برای پیدا کردن راه‌های جدید درمانی برای بیماری‌های مختلف هیچگاه متوقف نخواهد شد. از این رو است که امروزه بسیاری از بیماری‌های لاعلاج گذشته به صورت کامل درمان می‌شوند و حتی برخی از آن‌ها به صورت کامل ریشه کن شده‌اند.

برای نمونه بیماری فلج اطفال به صورت کامل در بسیاری از کشورها ریشه‌ کن شده است. اتاق تاریک یا اتاق حسی هم تلاشی نوین است برای دستیابی به درمان مشکلات حسی که در بسیاری از بیماری‌ها از جمله اوتیسم و بیش فعالی دیده می‌شود. ما هم در کلینیک جامع توانبخشی سرو در تلاش هستیم تا جدیدترین روش‌های درمانی را به سرعت در کلینیک خود راه اندازی کنیم. در ادامه به معرفی بخش اتاق تاریک کلینیک سرو خواهیم پرداخت.

اتاق تاریک چیست؟

اتاق تاریک اتاقی با طراحی خاص و تجهیزات ویژه است که جهت ارائه تحریکات حسی به افراد دارای اختلالات حسی طراحی شده است. تحریکات ایجاد شده در این محیط حواس مختلف فرد را درگیر می‌کند که در نهایت باعث رشد آن‌ها خواهد شد. در اتاق حسی بر اساس رژیم حسی طراحی شده برای هر فرد ممکن است از تحریکات مختلفی بهره گرفته شود. برای نمونه کسی که آستانه تحریک بالایی دارد به محرک‌های قوی‌تر پاسخ  می‌دهد در حالیکه فردی با آستانه تحریک پایین ممکن است در برابر محرک‌های ضعیف هم واکنش‌های شدیدی از خود نشان دهند.

در  واقع افرادی که مغز آن‌ها در درک، پردازش و پاسخ‌دهی به اطلاعات دریافتی از محیط زندگی اختلال دارد می‌توانند از مزایای این اتاق بهره‌مند شوند. در اتاق حسی تمرینات و محرک‌ها بر اساس نیاز هر فرد به صورت جداگانه طراحی و اجرا خواهد شد. چرا که اساسا هر فرد نیازها و مشکلات خاص خود را دارد. بنابراین تمرینات ارائه شده برای سایر افراد را برای کودک خود به کار نبرید.

آیا اتاق تاریک واقعا مفید است؟

برای درک تاثیر گذار بودن اتاق تاریک لازم است نظریه یکپارچگی حسی را مرور کنیم. بر اساس این نظریه همه حس‌های دریافتی از محیط شامل بینایی، شنوایی، چشایی، بویایی، لامسه، حس عمقی و وستیبولار در مغز با هم ترکیب شده و درک ما را از محیط شکل می‌دهد. بر اساس این نظریه اشکال در هر حس می‌تواند سایر حواس را هم تحت تاثیر قرار دهد. برای نمونه فردی که بینایی ضعیفی دارد به احتمال زیاد سیستم وستیبولار ضعیفی دارد و به احتمال زیاد در تعادل هم ضعیف خواهد بود.

مغز برخی از افراد به محرک‌های دریافتی بیش از حد پاسخ خواهد داد. برای نمونه برخی از افراد دارای اختلال اوتیسم در برابر لباس پوشیدن مقاومت می‌کنند و دوست ندارند که دیگران آن‌ها را بغل کنند. در طرف مقابل مغزی برخی از افراد نسبت به محرک‌ها پاسخ دهی کمتری دارند. در نتیجه فرد برای تحریک شدن به محرک‌های قوی‌تری نیاز خواهد داشت. برای نمونه برخی از افراد بیش فعال ممکن است مدام بالا و پایین بپرند که ناشی از پاسخ دهی کم مغز به محرک‌های حس عمقی و وستیبولار است.

در نهایت اتاق تاریک یا اتاق حسی محیطی را فراهم می‌کند که به درک حس‌های مختلف کمک کرده و فرد را قادر می‌سازد که به هر حس پاسخ مناسبی بدهد. این اتاق به افراد کمک می‌کند که حس‌های خود را تنظیم کنند. :

اتاق تاریک برای درمان کدام بیماری‌ها مناسب است؟

استفاده از اتاق حسی اساسا برای افرادی که از اختلال پردازش حسی (sensory processing disorder) رنج می‌برند کاربرد دارد. این اختلال یک آسیب مغزی است که ممکن است خود را به صورت حساسیت بیش از حد (بیش حسی) یا حساسیت پایین (کم حسی) نشان دهد. در نظر داشته باشید که یک فرد ممکن است در یک زمینه بیش حس باشد در حالیکه در زمینه دیگری کم حسی را تجربه کند.

اختلال پردازش حسی در نهایت خود را در رفتار فرد نشان خواهد داد. برای نمونه فردی که بیش حسی شنوایی دارد از محیط‌های پر سر و صدا و مکان‌های شلوغ فراری است. این اختلال ممکن است در بیماری‌های زیر خود را نشان دهد:

1- اوتیسم

اوتیسم یکی از مهم‌ترین اختلال‌هایی است که اتاق تاریک می‌تواند در بهبود آن نقش ایفا کند. اختلال پردازش حسی در این کودکان بسیار متنوع است که علایم آن ممکن است شامل: دوری کردن از لمس شدن، گاز گرفتن خود، اجتناب از خوردن غداهایی با بافت‌های مشخص، حساسیت به حضور در اجتماع، حساسیت نسبت به صداهای خاص مانند جارو برقی،‌ سشوار و لباش شویی،‌ تعادل پایین، تحمل کاری پایین و … باشد. راه رفتن روی پنجه یکی از شایع‌ترین علایم اوتیسم است که ارتباط تنگاتنگی با اختلال پردازش حسی داشته و باید به صورت تخصصی درمان شود.

این رفتارها می‌توانند مشارکت فرد در اجتماع را به صورت چشمگیری کاهش دهند. در نتیجه کودک اضطراب و استرس بیشتری را تحمل خواهند کرد. همچنین ممکن است افسردگی و پرخاشگری را به دنبال داشته باشد. استفاده از اتاق تاریک کاردرمانی می‌تواند به بهبود خود تنظیمی افراد کمک کند.

2- کودکان بیش فعال

بسیاری از کودکان بیش فعال هم در زمینه پردازش حسی اختلالاتی را تجربه می‌کنند. دامنه این اختلالات بسیار گسترده است. به صورتی که در برخی از موارد فرد آستانه تحریک بسیار بالایی داشته و برای تحریک شدن به محرک‌های قوی نیاز دارد. برای نمونه بسیاری از افراد درگیر با adhd در زمینه حس‌های properioseptive و vestibular دیر تحریک می‌شوند. به همین دلیل بالا و پایین پریدن در آن‌ها شدید است. از طرفی دیگر از لحاظ حس‌های بینایی و شنوایی بسیار تحریک پذیر بوده و به راحتی حواس آن‌ها از موضوع پرت خواهد شد.

کودکی که بیش حسی دارد ممکن است با عصبانیت، جیغ زدن، گریه کردن، لگد زدن یا تلاش برای پنهان شدن واکنش نشان دهد. آن‌ها ممکن است از چشم یا گوش خود محافظت کنند یا ممکن است برای مدتی کاملاً خاموش شوند. این پاسخ اغلب به دلیل تمایل غریزی آن‌ها برای محافظت از خود در برابر هر چیزی است که حواسشان را تحریک می‌کند.

در این رابطه کاردرمانی بیش فعالی با استفاده از ظرفیت‌های اتاق تاریک تلاش خواهد کرد تا بخشی از مشکلات آن‌ها را رفع نماید. استفاده از رشته‌های رنگی و علایم دیداری می‌تواند به افزایش توجه و تمرکز این کودکان کمک کند.

3- اختلالات یادگیری

مشکلات یادگیری یکی دیگر از اختلالات نسبتا شایعی است که اختلال پردازش حسی می‌تواند در بروز آن نقش داشته باشد. در صورتی که فرد نتواند اطلاعات دریافتی از محیط را به درستی دریافت و پردازش کند، در یادگیری به مشکل خواهد خورد. برای نمونه فردی که در پردازش اطلاعات بینایی دچار اختلال است ممکن است به اختلال قرینه نویسی و وارونه نویسی دچار شود. یا ممکن است در هماهنگی چشم و دست به مشکل بخورد و به طبع آن اختلال نوشتاری را تجربه کند. در نظر داشته باشید که همه انواع اختلال یادگیری ناشی از مشکلات پردازش حسی نیست.

 اتاق تاریک می‌تواند راهی باشد برای بهبود مشکلات حسی افرادی که به اختلال یادگیری دچار شده‌‌اند. به گونه‌ای که وجود یک اتاق حسی در مدرسه می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. کودکان در این محیط بدون اینکه احساس طردشدگی داشته باشند به خوبی می‌توانند مراحل درمانی خود را طی کنند.

نکته: در نظر داشته باشید که بسیاری دیگر از مشکلات هم می‌توانند از خدمات اتاق تاریک بهره‌مند شوند. اما پرداختن به همه آن‌ها از حوصله این نوشته خارج است.

مزایای استفاده از اتاق تاریک کاردرمانی

استفاده از اتاق تاریک به عنوان یک روش درمانی مکمل در کنار سایر روش‌های کاردرمانی می‌تواند نقش مهمی در بهبودی افراد ایفا کند. در نظر داشته باشید که به کارگیری این روش باید متناسب مشکلات هر فرد و رژیم حسی مورد انتظار وی اجرا شود. اتاق تاریک در بهبود علایم زیر می‌تواند بسیار کمک کننده باشد:

1- آرام کردن کودک (استرس زایی)

تجربیات حسی مختلف می‌توانند کودکان را آشفته کنند. در نتیجه واکنش‌های نامناسبی را از خود به نمایش خواهند گذاشت. اتاق تاریک کاردرمانی محیطی آرام و کم محرک را برای فرد مهیا خواهد کرد. در این محیط افراد می‌توانند آرام بگیرند و کنترل احساسات خود را به دست بگیرند. برخی از تصاویر و نورهایی که در این اتاق وجود دارند خود خاصیت آرام بخشی دارند. برای نمونه دستگاه نویز سفید و آروماتراپی‌های موجود در dark room عموما کاربرد تسکین دهنده دارند.

آرام شدن فرد در مرحله اول از انجام فعالیت‌های هیجانی و نامناسب جلوگیری کرده و در مرحله بعد امکان تجزیه و تحلیل شرایط را برای فرد مهیا خواهد کرد. این روند می‌تواند در نهایت به بهبود درک فرد کمک کند.

2- ارائه تحریک‌های حسی گوناگون

گاهی اوقات کودکان از کم حسی رنج می‌برند و برای تشویق احساس آگاهی و رفاه به تحریکات حسی اضافه نیاز دارند. اتاق تاریک کاردرمانی با بهره‌گیری از تجهیزات متنوع حسی این تحریک اضافه را برای فرد فراهم خواهد کرد. اساسا این اتاق دارای اسباب بازی‌ها و آیتم‌هایی است که به صورت تخصصی برای برانگیخته کردن یک حس خاص طراحی شده‌اند. برای نمونه پنل‌های ال ای دی در محیطی تاریک می‌توانند از نظر بینایی فرد را تحریک کنند. همچنین جعبه‌های شنی می‌توانند حس لامسه فرد را درگیر کنند. استفاده از هر محرک لازم است که بر اساس نیازهای فرد و با نظر متخصص کاردرمانی اعمال شود.

ارائه محرک‌های اضافه به افراد به آن‌ها کمک خواهد کرد که کنترل بهتری روی واکنش‌ها و رفتارهای خود داشته باشند. همچنین رفع کم حسی باعث می‌شود که آشفتگی و بی‌قراری افراد کاهش پیدا کرده و راحت‌تر بتوانند با محیط و سایرین ارتباط برقرار کنند.

3- اجتماعی شدن

استفاده از اتاق تاریک کاردرمانی بیشتر یک درمان انفرادی است. با این وجود استفاده از آن به صورت گروهی برای افراد با مشکلات مشابه امکان پذیر است. مخصوصا اگر در مدارس چنین امکانی فراهم باشد. اتاق تاریک کاردرمانی می‌تواند فضایی امن و بدون استرس را فراهم می‌کند تا کودکان بتوانند با هم حرکت کرده و محیط را کاوش کنند. مشارکت در چنین گروه‌هایی به آگاهی از نحوه حرکت بدن و کنترل آن در محیطی شبیه جامعه کمک خواهد کرد. همچنین در این شرایط افراد می‌توانند از کمک همدیگر استفاده کرده و اجتماعی شدن را تمرین کنند.

4- بهبود تمرکز

بسیاری از افرادی که دچار اختلالات رشدی هستند،‌ در حفظ توجه و تمرکز ناکام هستند. استفاده از اتاق تاریک کاردرمانی می‌تواند محرک‌های اضافی را حذف کند. در نتیجه فرد فقط روی یک محرک خاص تمرکز خواهد کرد. در نظر داشته باشید که یک محرک ممکن است به صورت همزمان چند حس را درگیر کند. برای نمونه انجام یک بازی کامپیوتری در اتاق تاریک هم علاوه بر حس بینایی و شنوایی، لامسه و وستیبولار را هم درگیر خواهد کرد. چرا که فرد باید بتواند دسته بازی را در دست بگیرد و همزمان بتواند دسته بازی را لمس کرده و بدون نگاه کردن به آن بازی خود را انجام دهد.

همه این فرایندها به بهبود توجه و تمرکز فرد کمک کرده و باعث می‌شوند که فرد برای رویارویی با موقعیت‌های زندگی واقعی که به تمرکز نیاز دارند، آماده شوند.

5- توسعه مهارت‌های حرکتی

برای بسیاری از افرادی که از مشکلات پردازش حسی رنج می‌برند حرکت و تعادل طبیعی چالش بزرگی است. چرا که اساسا حس و حرکت با هم آمیخته هستند و تلاش برای جدا کردن آن‌ها کاری عبث است. از این رو اتاق تاریک در تلاش است تا به کمک تجهیزات حرکتی مانند ترامپولین، سرسره، استخر توپ و جعبه‌های شن فضای امنی را برای تقویت مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف مهیا کند. توسعه مهارت‌های حرکتی پیش نیازی است برای انجام فعالیت‌های روزمره زندگی که هدف نهایی ما در کاردرمانی است.

6- رشد مهارت‌های شناختی

مهارت‌های شناختی مهارت‌هایی هستند که به ما اجازه برنامه ریزی و مدیریت مراحل انجام یک فعالیت را داده و پاسخ به تغییرات محیطی را برای ما امکان پذیر می‌کنند. همچنین امکان انتخاب اشیا و محیط مناسب برای فعالیت و زمان مناسب انجام آن را می‌دهند. توانایی شناختی منجر به شناخت مشکل و تشخیص راه حل برای مشکلات را به ما می‌دهد.

تمرینات مورد استفاده از اتاق تاریک کاردرمانی مهارت‌های شناختی ما را از نو نمی‌سازد. اما به افراد می‌آموزند که چگونه تجربیات مختلف را پردازش کنند. همچنین امکان مدیریت واکنش‌های فرد را در زمان‌هایی با ناهنجاری‌های رفتاری روبرو می‌شوند، فراهم خواهد کرد. از طرفی دیگر تمرینات مورد استفاده در این اتاق به افراد کمک خواهد کرد که رابطه علت و معلولی بین پدیده‌ها را کشف کنند. این مورد مخصوصا برای افراد طیف اوتیسم کمک کننده خواهد بود.

7- رشد حسی

عملکردهایی که ما در پاسخ به محیط انجام می‌دهیم نیاز به تشخیص و شناسایی اطلاعات حسی به طور دقیق، تفسیر معنای حواس و ارتباط آن با وقایع گذشته یا ذخیره آن در حافظه جهت ارتباط با آینده دارد. برای نمونه مهارت‌های ادراکی حسی است که به ما اجازه می‌دهد دستمان را درون جیب‌هایمان یا جعبه کرده و با لمس شی مورد نظر خود را تشخیص دهیم .

با قرار گرفتن کودک در معرض تجربیات حسی گوناگون مهارت‌های حرکتی و تعادل افراد بهتر خواهد شد. همچنین ماهیچه‌های فرد این توانایی را به دست خواهند آورد که این تجربیات را در محیط‌های عادی پردازش و کنترل کنند.

فرق اتاق تاریک و اتاق حسی در چیست؟

جدل بر سر تفاوت‌های اتاق تاریک و اتاق حسی بی فایده است. چرا که اصولا اتاق تاریک نوعی اتاق حسی است. در واقع می‌توان گفت ما چندین مدل اتاق حسی داریم که یکی از آن‌ها اتاق تاریک است. هر اتاق حسی با توجه به خواست‌ها و نیازهای افرادی که از آن استفاده می‌کنند، طراحی و ساخته خواهد شد.

تمرینات اتاق تاریک

اتاق تاریک به عنوان یک روش درمانی دارای اصول و روش‌های مخصوص به خود است. در همین راستا تمرینات مخصوصی توسعه داده شده‌اند. هر تمرین با هدف خاص و جهت درگیر کردن حسی خاص و با اهداف معین طراحی شده‌اند. در نظر داشته باشید که تمرینات باید بر اساس رژیم حسی طراحی شده برای هر فرد و با تشخیص کاردرمانگر اعمال شود. در ادامه مهم‌ترین تمرینات مورد استفاده برای تحریک هر حس را با هم بررسی خواهیم کرد:

1- تمرینات اتاق تاریک برای حس عمقی (Proprioception)

جهت تحریک حس عمقی می‌توان از فعالیت‌هایی مانند بلند کردن، هل دادن و کشیدن اجسام سنگین استفاده کرد. برخی از تمرینات حس عمقی شامل موارد زیر است:

• هل دادن کالسکه یا گاری؛
• کشیدن واگن پر از اشیاء؛
• حمل کوله پشتی؛
• لی لی بازی؛
• فشار به دیوار؛
• بلند کردن وزنه؛
• پوشیدن جلیقه سنگین؛
• جارو کشیدن؛
• بالا و پایین پریدن روی ترامپولین؛
• شنا کردن.

2- تمرینات اتاق تاریک برای حس وستیبولار (Vestibular)

تحریک حس وستیبولار از طریق حرکات چرخشی و نوسانی امکان پذیر خواهد بود. توجه به این نکته ضروری است که انجام این حرکات برای افرادی که تشنج دارند یا سن آن‌ها کم است باید تحت نظارت مستقیم کاردرمانگر اجرا شود:

• تاب خوردن روی تاب؛
• دراز کشیدن داخل ننو (تاب‌های درختی)؛
• غلت زدن؛
• رقصیدن؛
• حرکات پروانه‌ای؛
• چرخیدن روی دیسک‌های چرخان.

3- تمرینات اتاق تاریک برای حس لامسه (Tactile)

حس لامسه برخلاف تصور عموم فقط لمس را شامل نمی‌شود. بلکه حس‌های فشار، دما، لرزش، بافت‌های مختلف و درد را نیز درک خواهد کرد. برخی از مهم‌ترین تمرینات اتاق تاریک برای حس لامسه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• نقاشی با دست روی شن یا نمک؛
• ماساژ دست؛
• بازی نون بیار کباب ببر؛
• بازی با خمیر و بتونه؛
• استفاده از توپ‌ها و وسایل حسی؛
• بازی با طناب و تجهیزات کششی؛
• قلاب بافی؛
•  بافندگی یا خیاطی؛
• بازی کردن با کف ریش.

4- تمرینات اتاق تاریک برای حس شنوایی

تحریک حس شنوایی می‌تواند به فرایند یکپارچگی حسی کمک کند. همچنین حذف نویزها و صداهای مزاحم می‌تواند به آرام کردن فرد کمک کند. از این منظر می‌توان از تمرینات زیر در اتاق تاریک بهره گرفت:

• گوش دادن به موسیقی آرامبخش؛
• گوش دادن به صداهای موجود در طبیعت؛
• استفاده از هدفون جهت حذف صداهای مزاحم؛
• نواختن یک ساز موسیقی؛
• گوش دادن به صدای آب روان.

5- تمرینات اتاق تاریک برای حس بینایی

برخی از محیط‌ها ممکن است برای افراد بیش از حد تحریک کننده باشد. برای نمونه کلاس درس با تابلوهای اعلانات شلوغ چنین نقشی دارد. همچنین اتاق‌هایی که در آن‌ها رنگ‌های روشن و الگوهای شلوغ برای پرده و دیوار به کار گرفته شده است می‌توانند فرد را آشفته کنند. تمرینات زیر می‌توانند در اتاق تاریک به کار گرفته شوند:

• استفاده  از رشته‌ها نوری؛
• پخش کردن تصاویر آرامبخش از طریق تلویزیون (تصاویری که رنگ‌های خنثی دارند)؛
• انجام برخی از بازی‌ها در نور کم؛
• استفاده از بازی‌های رایانه‌ای.

6- تمرینات اتاق تاریک برای حس بویایی

استشمام بوهای خاص می‌تواند احساسات مختلفی را در انسان برانگیخته کند. این بوها می‌توانند فرد را آرام کرده یا فرد را عصبانی کند. استفاده از این بوها باید بر اساس نیاز فرد و به صورت تخصصی باشد.

بوهای آرام کننده: اسطوخودوس، وانیل، یاس، گل رز.

بوهای تحریک کننده: نعناع،‌ بوی مرکبات، بوهای تند مانند بوی گیاهان و ادویه‌ها.

استفاده از برخی از بوها مانند بوی صابون و مواد شوینده غیر خطرناک برای کسانی که از عطر خوششان نمی‌آید، کاربردی است.

7- تمرینات اتاق تاریک برای حس چشایی

جوانه‌های چشایی روی زبان طعم‌ها را دریافت می‌کنند. اما نحوه تفسیر و درک آن به شدت تحت تاثیر حس بویایی است. به همین دلیل است که در زمان سرماخوردگی یا گرفتگی بینی بسیاری از غذاها طعم خود را از  دست خواهند داد. در واقع یکپارچگی حسی را در بین حس‌های چشایی و بویایی به وضوح می‌توان مشاهده کرد. توجه به این نکته ضروری است که پردازش حسی دهان فقط شامل حس چشایی نیست، بلکه حس‌های لامسه و عمقی را نیز در دل خود دارد. تمرینات زیر می‌توانند جهت بهبود حس چشایی به کار گرفته شوند:

• آشپزی کردن با کودک؛
• استفاده از مزه‌های قوی مانند: سرکه جهت تحریک افرادی که کم حس هستند؛
• غذاهای ترد ترد مانند سبزیجات خام، ذرت بو داده، چوب شور، سیب و سایر میوه‌ها جهت تحریک حس عمقی دهان؛
• استفاده از اسباب بازی‌های جویدنی؛
• استفاده از بستنی و تکه‌های یخ برای کودکانی که دوست دارند چیزی را بمکند؛
• مزه های قوی می‌تواند کودک کم حساسیت را تحریک کند.

نکته: رژیم حسی برای هر فرد باید به صورت اختصاصی طراحی و اجرا شود. در نظر داشته باشید که یک فرد ممکن است در یک حس بیش حس بود و در دیگری کم حسی داشته باشد.

تجهیزات مورد استفاده در اتاق تاریک

تجهیزات به کار گرفته شده در اتاق تاریک کاردرمانی می‌تواند بسیار متنوع و متفاوت باشد. با توجه به کاربرد و نحوه استفاده از این فضا می‌توان تجهیزات مختلفی را در آن قرار داد. هر چه یک مرکز مجهزتر باشد دست درمانگر برای اجرای تمرینات مختلف بازتر خواهد بود. در ادامه مهم‌ترین وسایل مورد استفاده در dark room را بررسی می‌کنیم:

1- فیبرهای نوری

فیبرهای نوری هم می‌توانند به عنوان محرک در محیط کم نور به کار گرفته شوند و هم می‌توانند جهت روشن کردن اتاق استفاده شوند. اشکال مختلفی از این فیبرها وجود دارد که می‌توانند به تنهایی یا تلفیق با سایر حس‌ها تجربیات حسی منحصر به فردی را ایجاد کنند.

استفاده از فیبر نوری در قالب‌های مختلف امکان پذیر است. فرش فیبر نوری،‌ فرش LED حساس به لمس، لوستر فیبر نوری، کیت سقف فیبر نوری، پرده فیبر نوری و آبشار فیبر نوری نمونه‌هایی از این تجهیزات هستند.

2- تونل بی‌نهایت

تونل بی‌نهایت یک پانل دیواری حساس به صدا است که یک توهم نوری رنگارنگ را ایجاد می‌کند. این نورهای چشمک زن رنگارنگ حس یک تونل بی‌نهایت را القا می‌کنند که برای فرد جذاب خواهد بود. استفاده از تونل بی‌نهایت برای تحریک حس بینایی بسیار مفید است.

3- رولر کاردرمانی

رولر کاردرمانی به عنوان یک ابزار علاوه بر اتاق تاریک در کلینیک‌های عمومی کاردرمانی هم به چشم می‌خورد. چرا که به کمک آن می‌توان تمرینات متنوعی را طراحی و اجرا کرد. برای نمونه می‌توان از آن به عنوان یک ابزار تعادلی استفاده کرد. به این صورت که کودک روی آن بایستد. از طرفی دیگر می‌توان از آن جهت ارائه تحریکات وستیبولار و پروپریوسپتیو استفاده کرد. به این صورت که کودک روی زمین بخوابد و رولر کاردرمانی را به فشار مناسب روی بدن او بالا و پایین بکشیم. یا کودک روی آن‌ها بغلتد.

4- توپ cp

توپ سی پی هم به عنوان یک ابراز عمومی در کلینیک‌های کاردرمانی به وفور وجود دارد. این توپ‌ها تنوع بسیار بالایی دارند و هر کدام از آن‌‌ها را می‌توان با اهداف متنوعی به کار گرفت. برای نمونه توپ cp خاردار می‌تواند تحریکات حسی بیشتری را برای فرد فراهم کند. در حالی که توپ‌های تخم مرغی بیشتر برای تمرینات تعادلی به کار گرفته می‌شوند.

5- تاب‌ها

تاب‌ها هم می‌توانند به صورت گسترده در اتاق تاریک کاردرمانی مورد استفاده قرار گیرند. تنوع این تاب‌ها هم بسیار بالا است. برای نمونه برخی از تاب‌ها مشابه کیسه بوکس یا حرف T طراحی شده‌اند تا کودک به آن‌ها بچسبد. چنین تمریناتی علاوه بر تحریک حس لامسه، وستیبولار و پروپریوسپتیو می‌تواند عضلات و مهارت‌های حرکتی فرد را تقویت کند. برخی دیگر از تاب‌ها به گونه‌ای هستند که فرد می‌تواند داخل آن‌ها بخوابد.

ترکیب استفاده از تاب با بازی‌های ساده فواید زیادی را به دنبال خواهد داشت. برای نمونه فرد می‌تواند روی تاب بنشیند و همزمان با تاپ خوردن توپ را از زمین برداشته و داخل سبد بیاندازد. این تمرین علاوه بر مزایای بالا بهبود هماهنگی چشم و دست را به دنبال داشته و تمرکز فرد را به شدت افزایش خواهد داد.

6- ترامپولین

ترامپولین از تجهیزاتی از است که می‌تواند تمرینات تلفیقی زیادی را به وجود بیاورد. بالا و پایین پریدن از ترامپولین می‌تواند به تحریک حس عمقی و وستیبولار منجر شود. از طرفی دیگر برای کودکان بیش فعال می‌تواند به عنوان یک فعالیت لذتبخش کاربرد داشته باشد.

ترکیب آن با سایر تمرینات مزایای بیشتری هم به همراه خواهد داشت. برای نمونه کودکی که روی ترامپولین بالا و پایین می‌پرد و همزمان دست می‌زند، هماهنگی بیشتری کسب خواهد کرد. از طرفی دیگر انداختن توپ داخل سبد یا تمریناتی از این دست می‌تواند شناخت فرد از محیط و خود افزایش دهد.

7- بابل تیوب (ٰBubble Tube)

بابل تیوب یک محفظه پر از آب است توانایی تولید حباب را داشته و نورپرداز مخصوصی دارد. میزان حباب تولید شده در این تیوب‌ها قابل تنظیم است. همچنین رنگ نور آن را به کمک کنترل‌های مخصوص می‌توان تغییر داد. استفاده از بابل تیوب می‌تواند محیطی آرامبخش را فراهم کند. همچنین افزایش توجه و تمرکز و تعقیب چشمی را به دنبال دارد. بابل تیوب‌ها را در سایز‌های مختلف می‌تواند در گوشه و کنار اتاق تاریک کاردرمانی قرار داد. برخی از بابل تیوب‌ها قابلیت لمسی دارند که به کمک آن افراد می‌توانند رنگ و میزان حباب‌ها را تغییر دهند.

8- اسکوتر

اسکوتر هم نقش مهمی در اتاق تاریک برعهده دارد. ساختار و نحوه  استفاده از اسکوتر در کاردرمانی کمی متفاوت از فعالیت‌های عموم مردم است. اسکوترهای مورد استفاده در اتاق تاریک کاردرمانی این امکان را فراهم می‌کنند که فرد به حالت خوابیده، نشسته، چهارزانو و ایستاده از آن‌ها استفاده کند.

9- تجهیزات تعادلی

تجهیزات تعادلی بسیار زیادی وجود دارد که در اتاق تاریک مورد استفاده قرار می‌گیرند. بالانس بیم، تخته تعادل، توپ تعادل و آجرهای فومی و غیره تنها بخشی از این ابزارها را تشکیل می‌دهند. استفاده از این تجهیزات می‌تواند وضعیت تعادلی فرد را بهبود ببخشد. همچنین حرکات درشت و حس وستیبولار فرد را نیز ارتقا خواهد بخشید.

مرکز جامع توانبخشی سرو در زمینه کاردرمانی کودکان اوتیسم، بیش فعالی، سندروم داون، کودکان کم توان ذهنی، اختلالات حسی، اختلالات یادگیری ، لکنت زبان فعالیت می نماید. جهت تماس با کلینک جامع توانبخشی سرو باشماره تلفن های  3734-8809-021 و 6839-8808-021 تماس حاصل فرمایید.

اهمیت کاردرمانی برای کودکان

کاردرمانی حرفه ای است که به افراد در طول عمر کمک می کند تا کارهایی که نیاز دارند و می خواهند انجام دهند را تا حد ممکن کاربردی و مستقل انجام دهند. کار درمانگران تلاش می کنند تا به مردم کمک کنند تا زندگی خود را به بهترین شکل ادامه دهند. در رابطه با کودکان، درمانگران به کودکان کمک می کنند تا در کارهای روزمره زندگی مستقل و از نظر تحصیلی موفق شوند. در ادامه به 10 مزیت مهم کاردرمانی برای کودکان پرداخته ایم:

۱. بهبود مهارت های حرکتی درشت: مهارت های حرکتی شامل ماهیچه های بزرگ بدن است که برای خزیدن، راه رفتن، پریدن، گرفتن توپ و غیره مهم هستند. کاردرمانگران می توانند به کودک شما کمک کنند تا این مهارت ها را بهبود بخشد زیرا برای حرکت، ثبات، کنترل حرکتی و تعادل مهم هستند.

۲. بهبود مهارت های حرکتی ظریف: مهارت های حرکتی ظریف، مهارت هایی هستند که به هماهنگی عضلات کوچک تر دست ها و انگشتان شما مربوط می شوند. مهارت های حرکتی خوب برای موفقیت تحصیلی، دستکاری بست های لباس و غیره مهم هستند! کاردرمانگران می تواند به بهبود هماهنگی حرکتی خوب کودک شما کمک کند تا توانایی او برای انجام کاره ای روزمره به طور مستقل بهبود یابد.

۳. افزایش استقلال در فعالیت های زندگی روزمره: فعالیت های روزمره زندگی از جمله فعالیت های روتین مهم مانند تغذیه، لباس پوشیدن و نظافت است. کاردرمانگر می تواند به کودک شما کمک کند تا کاره ای روزمره زندگی را با استقلال و سهولت بیشتری انجام دهد.

۴. رفع مشکلات پردازش حسی: کاردرمانگر می تواند به کودک شما کمک کند تا ورودی حسی که دریافت می کند را بهتر دریافت و به آن پاسخ دهد؛ چه تحمل انواع مختلف لباس ها، کاهش جستجوی حسی برای تنظیم بهتر، یا امتحان بافت های غذایی جدید.

۵. قدرت و ثبات کلی را افزایش می دهد: قدرت و پایداری از جمله مهارت های پایه ای هستند که برای انجام کاره ای روزمره به آن ها نیاز است. با توسعه این مهارت های بنیادی در کاردرمانی، کودک شما قادر خواهد بود تا فعالیت های حرکتی ظریف / بصری را تکمیل کرده و محیط خود را با سهولت بیشتری مانور دهد.

۶. تقویت مهارت های اجتماعی و بازی: یک کاردرمانگر می تواند مهارت های اجتماعی و بازی کودک با همسالان را با کار بر روی بازی کاربردی، نوبت گرفتن، به اشتراک گذاری، بیان احساسات، درک نشانه های اجتماعی و غیره افزایش دهد. در کاردرمانی مرکز توانبخشی سرو ما یک گروه اجتماعی را پیشنهاد می کنیم که کودکان می توانند این مهارت ها را تمرین کنند و روابط همسالان را ایجاد کنند!

۷. بهبود مهارت های کارکرد اجرایی: کاردرمانی تواند مهارت های عملکردی اجرایی مانند توجه، سازمان دهی، آغاز، توالی یابی و حافظه را برای بهبود عملکرد تحصیلی و توانایی تکمیل کاره ای روزمره به طور مستقل مورد توجه قرار دهد.

۸. تربیت مراقب و معلم: در این مرکز علاوه بر آموزش کودکان، برنامه های آموزشی و تربیتی نیز ارائه می شود تا به کودک شما در انتقال مهارت های آموخته شده در زمینه درمان به منزل و کلاس درس کمک کند.

۹. بهبود مهارت های حرکتی ادراکی / بصری: این مهارت ها شامل توانایی شما در سازماندهی و تفسیر ورودی بصری و معنا بخشیدن به آن است. یک کاردرمانگر می تواند به بهبود مهارت های بینایی / ادراکی کودک شما کمک کند زیرا آن ها برای کاره ای روزمره مانند دست خط، بازی و خواندن مهم هستند.

۱۰. کمک به استفاده از فن آوری کمکی: گاهی اوقات از ابزارهایی برای بهبود یا حفظ عملکرد افراد استفاده می کنیم و این ابزارها را فن آوری کمکی می نامیم! کاردرمانگر می تواند به شما کمک کند تا ببینید آیا کودک شما از استفاده از فن آوری کمکی بهره مند خواهد شد یا خیر و به شما آموزش خواهد داد که چگونه از آن به طور مناسب برای کمک به قابلیت های کاربردی کودک خود استفاده کنید. برخی از نمونه های فن آوری کمکی عبارتند از قیچی تطبیقی، وسایل تغذیه ای وزن دار.

مرکز جامع توانبخشی سرو در زمینه کاردرمانی کودکان اوتیسم، بیش فعالی، سندروم داون، کودکان کم توان ذهنی، اختلالات حسی، اختلالات یادگیری ، لکنت زبان فعالیت می نماید. جهت تماس با کلینک جامع توانبخشی سرو باشماره تلفن های  3734-8809-021 و 6839-8808-021 تماس حاصل فرمایید.