بدخوابی کودکان بدون شک یکی از مهم ترین مقوله های مراقبت از نوزادان و کودکان است. کسانی که به تازگی صاحب فرزند شده اند خیلی زود متوجه تاثیر کیفیت خواب نوزادشان بر آسایش کل خانواده می شوند. مشکلات خواب بچه ها با بزرگتر شدن آنها تمام نمی شود، بلکه شکل آن تغییر می کند. آنها بجای گریه کردن بهانه می گیرند یا در مقابل خواسته والدینشان برای خوابیدن بشدت مقاومت می کنند . نوزادان راس ساعت 3 صبح شما را برای شیر خوردن بیدار کنند. وقتی بزرگتر می شوند راس همان ساعت بخاطر دیدن کابوس و یا بخاطر یک لیوان آب خنک .
خوب، شما چگونه با این مسائل کنار می آیید. چگونه کودک خود را در میان جیغ ، گریه و بازی درآوردن های مختلف به تختخواب می برید؟ وقتی که در نیمه شب شما را از خواب بیدار می کند چگونه باید رفتار کنید؟ و آیا می دانید اصولا چقدر خواب در شبانه روز برای کودک شما لازم و کافی است؟
مقدار لازم و مورد نیاز خواب کودکان بستگی مستقیم به سن آنان داد. البته باید توجه داشت که مقادیری که در مقاله ها و تحقیقات مختلف ذکر می شود مقادی متوسط هستند.این الزاما برای کودک شما می تواند صادق نباشد . مقادیر ذکر شده در گزارشات معمولاً متوسط ساعات ثبت شده در تحقیقات بر روی تعداد زیادی از کودکان است. در واقع در این خصوص عدد ثابتی که تمام کودکان تحت پوشش قرار دهد وجود ندارد. یک بچه 2 ساله ممکن است به راحتی 12 ساعت بخوابد. در حالیکه کودک دیگری ممکن است سر 9 ساعت خواب از جا پریده و مشغول بازی و شیطنت شود.
به هر حال آنچه مسلم است، خواب عامل مهمی در سلامتی و خوش خلقی کودکان است. ارتباط کم خوابی و رفتار کودکان همیشه به آسانی برای والدین قابل تشخیص نیست. بزرگسالان وقتی خسته هستند قالباً بدخلق یا کم انرژی می شوند ولی کودکان ممکن است بیش فعال و ناسازگار شده ویا خلق و خوی آنها به ناگاه دگرگون شود.
در ادامه این مقاله ارقام تقریبی ساعات خواب برای سنین مختلف گفته می شود و همچنین در مورد نکاتی صحبت می کنیم که بکمک آنها بتوانید کودکانتان را به تخت خواب ببرید .
ساعت درونی بدن کودکان بطور کامل تکامل نیافته است. آنها تا 18 ساعت در شبانه روز نیاز به خواب دارند. این 18 ساعت تقریبا بطور مساوی بین شب و روز تقسیم می شود. در طی چند هفته اول تولد، نوزادان باید هر 3 تا 4 ساعت بیدار شوند و تغذیه شوند تا به رشد وزنی خوبی برسند. بعد از آن اشکالی ندارد که بیش از 4 ساعت بطور مستمر بخوابند.
پس از آن هفته های اولیه، نوزادان معمولا 4 تا 5 ساعت یکسره می خوابند. بستگی به این دارد که معده کوچک آنها بین دو وعده چقدر کار کرده باشد. اگر نوزاد در طول شب خوب بخوابد در طول روز بعد ممکن است تمایل بیشتری به خوردن شیر داشته باشد.
درست هنگامی که فکر می کنید یک خواب راحت رویایی دست نیافتنی است کودک تمامی طول شب را می خوابد. یک کودک 3 ماهه بطور متوسط 14 ساعت در شبانه روز می خوابد که 9 ساعت آن در طول شب است. یک یا دو دفعه در طول شب بیدار می شود و در طی روز بعد چند بار چرت می زند.
لازم است بدانیم که وقتی خواب نوزادان سبک می شود حین خواب گریه می کنند و انواع صداهای مختلف را از خود در می آورند. شب هنگام وقتی که بیدار می شوند یا خوابشان سبک می شود برای چند دقیقه بیشتر طول نمی کشد . دوباره به خواب عمیق فرو می روند.
اما چنانچه نوزاد شما کمتر از 6 ماه سن دارد و بعد از بیدار شدن به گریه ادامه دهد احتمالاً باید به یکی از نیازهای او پاسخ داده شود . ممکن است گرسنه باشد، جای خود را خیس کرده باشد، سردش شده باشد یا حتی بیمار باشد.
در این گونه موارد که اغلب نرمال و طبیعی است باید به نیاز کودک به سرعت و در عین آرامش پاسخ داده شود. می بایست از رفتار های تحریک آمیزی مانند روشن کردن چراغ و نور صفحه موبایل ، صحبت کردن و بازی کردن با بچه پرهیز شود. با اینکار از همان بدو تولد به کودک خود القا می کنید که شب وقت خواب و استراحت است. حتما باید نکات فوق را رعایت کنید چونکه نوزاد شما تا وقتی که نیاز هایش پاسخ داده شود تفاوتی بین روز و شب قائل نمی شود.
توصیه می کنیم قبل از اینکه نوزاد شما به خواب فرو رود او را در گهواره اش قرار دهید. فکر نکنید که ایجاد یک رویه برای خواب در این سن زود است.هر اقدام آرامش بخشی مانند حمام کردن خواندن قصه یا آواز که بطور مستمر انجام شود می تواند بخشی از این روند باشد. نوزاد شما بین این کارها و خواب، احساس همبستگی خواهد کرد. این می تواند به او در کسب احساس آرامش و به خواب رفتن کمک کند.
خوبی نوزادان این است که خود بخواب می روند و زود یاد می گیرند که خود را تسلی دهند. چنانچه نیمه شب از خواب برخیزند دوباره زود به خواب می روند.
در 6 ماهگی نوزادان کماکان به 14 ساعت خواب در شبانه روز نیاز دارند . در طول روز 2 تا 3 بار متوسط 30 دقیقه الی 2 ساعت هر جا که باشند چرت می زنند.برخی کودکان بخصوص آنها که از شیر مادر تغذیه می کنند ممکن است نصف شب از خواب بیدار شوند ولی اغلب آنها دیگر نیازی به تغذیه در نیمه شب ندارند. اگر نوزاد شما نیمه شب بیدار شد و شما متوجه شدید که بخاطر گرسنگی نیست قبل از اینکه به سمت او بروید چند دقیقه ای تامل کنید .
نوزادان برای اینکه دوباره بخواب فرو روند چند دقیقه ای زمان نیاز دارند. چنانچه بعد از چند دقیقه کودک بخواب نرفت می توانید به سمت او رفته و بدون اینکه او را از جایش بلند کنید اندکی جای او را راحت تر کنید یا با صدای آرام با او صحبت کرده یا به نرمی او را نوازش کنید مگر اینکه کودک شما بیمار شده باشد.
نوزادی که بیمار شده باشد نیازمند بغل شدن و مراقبت است . اگر نوزاد شما به گریه کردن ادامه داد و شما احساس کردید یا می دانید که نوزاد بیمار نیست چند دقیقه ای بیشتر صبر کنید و اگر بخواب نرفت بسوی او رفته و با روشی که فوقا گفته شد او را آرام کنید.
در سنین 6 تا 12 ماهگی، اضطراب جدایی که بخشی از روند طبیعی رشد است در کودکان بروز میکند.اما قواعد برخورد با کودک در شب هنگام تا یک سالگی همانی است که در بالا ذکر شد. یعنی بهنگام بیدار شدن در نیمه شب او را به سرعت بغل نکنید، چراغ ها را روشن نکنید، با او صحبت نکنید، برایش آواز نخوانید ، با او بازی نکنید و سعی نکنید که او را تغذیه کنید. تمامی این رفتارها و کار های مشابه مانع از فراگیری زمان خواب و زمان بیداری برای کودک شما می گردند و مشوق او برای بیداری های شبانه خواهند شد.
از سن 1 تا 3 سالگی را سنسن نوپایی کودکان می نامند. در این سنین کودکان بین 12 الی 14 ساعت در شبانه روز می خوابند. مجددا تاکید می کنیم که این ارقام بصورت میانگین هستند. الزاما برای کودک شما صادق نمی باشند و می تواند اندکی بیشتر یا کمتر باشد.
در این سنین اضطراب جدایی در آنها وجود دارد. همچنین تمایل دارند تمام مدت با پدر و مادر باشند و هیچ چیز را از دست ندهند . این امر مشوق آنها برای بیدار ماندن ، گفتن کلمه “نه” برای خوابیدن و مقاومت کردن تا حد ممکن است.
مهم است که یک رویه “زمان خواب” برای کودک تعریف شده و بر آن پافشاری گردد. پدر و مادر ها قالبا دچار این اشتباه می شوند که فکر می کنند اگر کودک بیشتر بیدار بماند در زمان خواب، خواب آلودتر بوده و مشکل کمتری وجود خواهد داشت. در صورتیکه تجربه ثابت کرده است اگر کودکان زیادی خسته شده باشند اوقات خواب سخت تری خواهند داشت و بیشتر مشکل آفرین خواهند بود.
اگر چه اغلب کودکان 1 تا 3 ساله در طول روز 2 تا 3 ساعت چرت می زنند ولیکن شما ناچار نیستید که در طول روز آنها را مجبور به خوابیدن کنید. اما مهم است که در طول روز ساعاتی محیط خانه را برای کودک خود آرام نمایید.
برای حفظ آرامش و کمک به کودکان که راحت بخوابند حتماً یک رویه” به خواب رفتن” تعریف کنید. این رویه می تواند به رفع مشکل بدخوابی کودکان کمک کند و می تواند شامل حمام کردن قبل از خواب، خواندن قصه و یا گوش دادن به موسیقی ملایم باشد.این کار می تواند بین 5 دقیقه تا نیم ساعت بطول انجامد.
این تشریفات شبانه هر چه که باشد، به احتمال زیاد کودک شما اصرار خواهد داشت که هر شب عین هم تکرار شود. بنابراین آنرا خیلی طولانی و پیچیده نکنید. تا آنجا که امکان دارد به کودک خود در این رویه حق انتخاب بدهید. مثلا انتخاب کند که چه لباس خوابی را بپوشد، چه عروسکی را با خود به تخت خواب ببرد یا چه قصه ای را برای او تعریف کنید. این کار به کوچولوی شما احساس تسلط بر اوضاع را القا خواهد کرد.
حتی کودکانی که بسیار راحت می خوابند ممکن است برخی اوقات از خواب بپرند . دلیل آن می تواند دندان درآوردن یا حتی یک رویای شبانه باشد.رویابینی در این سن در کودکان شروع می شود و برای بسیاری از کودکان نوپا رویا ها می توانند هراسناک باشند.
در این سن آنها نمی توانند فرق تخیلات و واقعیات را تشخیص دهند.بنابراین خیلی مراقب برنامه های تلویزیونی که قبل از خواب، کودکانتان همپای شما، مشغول مشاهده هستند باشید.
هنگامیکه کودک شماکابوسی دیده و هراسان است او را در آغوش گیرید و تسلی دهید.اگر دوست داشت اجازه دهید که کابوس خود را برای شما تعریف کند و تا آرام شدنش پیش او بمانید. سپس او را تشویق کنید که هرچه زودتر به تختخواب برگردد و بخوابد.
پیش دبستانی ها چیزی بین 11 تا 12 ساعت در شب می خوابند. کودکانی که استراحت کافی در طول شب داشته باشند معمولا در روز بعد تمایلی به چرت زدن ندارند. ولی بهتر است ساعاتی در بعد از ظهر محیط خانه را برای آنها در آرامش نگه داریم.
بسیاری از کودکستان ها و مهد کودک ها در این ساعات به بچه ها استراحتی می دهند. کودکان بر روی کفپوش های نرم یا به هر شکلی که مایلند مشغول استراحت و خستگی در کردن می شوند.در این سن اگر بچه ها در طول روز نخوابند و چرت نزنند نسبت به زمانی که نوپا بودند زودتر به تختخواب می روند.
بچه های مدرسه ای بین 10 تا 11 ساعت در شب نیاز به خواب دارند.مشکلات بدخوابی کودکان به دلایل مختلف اغلب در این سنین شروع می شود.تکالیف مدرسه، ورزش و بازی، تماشای تلویزیون ، بازی با کامپیوتر و موبایل می تواند از عوامل آن باشد. کودکان کم خواب یا بدخواب ممکن است بیش فعال یا تحریک پذیر شوند. در مدرسه برای تمرکز کردن بر روی درس و آموزش مشکل داشته باشند. در این سن همچنان مهم است که بچه ها یک برنامه منظم برای “زمان خوابیدن “داشته باشند. علی الخصوص در شب هایی که قرار است فردای آن به مدرسه بروند.برای آنکه کودکان قبل از رفتن به بستر به آرامش لازم برسند ساعتی قبل از خواب برای آنها “منع استفاده از تکنولوژی” تعیین کنید. به آنها اجازه ندهید از موبایل یا کامپیوتر استفاده کنند. دستگاه تلویزیون را هم از دسترس آنها دور نگه دارید.
مرکز جامع توانبخشی سرو در زمینه بازی درمانی کودکان اوتیسم، بیش فعالی، اختلالات حسی، اضطرابی، پرخاشگری ،وسواسی و نافرمانی مقابله ای فعالیت می نماید. جهت تماس با کلینک جامع توانبخشی سرو باشماره تلفن های 3734-8809-021 و 09355505670 تماس حاصل فرمایید.
والدین برخی کودکان، هنگامی که مهارت های حرکتی کودک خود را با دیگر کودکان مقایسه می کنند شاید تصور کنند که کودکشان تاخیر حرکتی دارد و در جستجوی زمان یا سن کسب مراحل حرکتی کودکان هستتند. ما در اینجا زمان های تقریبی کسب مراحل حرکتی در کودکان را آورده ایم تا بتوانید به صورت دقیق تر رشد حرکتی کودک خود را بررسی کنید.
کودکان در طی رشد حرکتی خود ابتدا گردن می گیرند، سپس غلت می زنند، می نشینند، چهاردست و پا رفته ، می ایستاند و راه می روند. به هر کدام از این ها مراحل رشد حرکتی یا نقاط عطف رشد حرکتی می گویند.
یک کودک نرمال هر کدام از این مراحل را به ترتیب و در زمان مشخصی کسب می کند. زمان کسب این مراحل حرکتی از کودکی به کودک دیگر ممکن است متفاوت باشد. تاخیر زیاد در کسب هر کدام از این مراحل حرکتی بایستی به صورت جدی بررسی گردد.
در ادامه زمان های به دست آوردن این مراحل حرکتی را در کودکان بیان می کنیم.
اولین مرحله ی رشد حرکتی کودک کنترل سر و گردن یا همان گردن گرفتن می باشد. نوزادان از همان بدو تولد شروع به استفاده از عضلات گردن می کنند. تا ۳ ماهگی کنترل نسبی گردن را کسب می کنند و کنترل کامل گردن در ۶ ماهگی کامل می شود.
نوزادان از ۴ ماهگی شروع به غلت زدن می کنند. آنها ابتدا از پشت به سمت پهلو تکان می‌خورند، حرکتی که پایه‌ای برای غلتیدن است. معمولا کودک ابتدا از شکم به پشت غلت می زند و سپس غلتیدن از پشت به شکم را انجام می دهد. در ۶ ماهگی، نوزادان معمولاً در هر دو جهت غلت می‌خورند.
نوزاد در ۶ ماهگی، با کمی کمک شروع به نشستن می کند. در ۹ ماهگی بدون حمایت می نشیند و در وضعیت نشسته قرار می گیرد و از آن خارج می شود اما ممکن است به کمک نیاز داشته باشد. او در ۱۲ ماهگی بدون کمک به حالت نشسته می رود.
نوزادان معمولاً بین ۷ تا ۱۲ ماهگی شروع به چهار دست و پا رفتن می کنند. آنها معمولاً بین ۶ تا ۹ ماهگی میتوانند روی دست‌ها و زانوهای خود در وضعیت چهار دست و پا قرار گیرند و احتمالاً در حدود ۹ ماهگی به اطراف و روی شکم خود می‌چرخند، که به آن «خزیدن کماندو» میگویند. هرچند این زمان متغیر است.
بعد از چهار دست و پا رفتن کودک، او با کشیدن چیزی برای ایستادن با حمایت شروع به ایستادن می کند. معمولاً در حدود ۷ تا ۱۲ ماهگی کودک شروع به بالا کشیدن خود می کند تا بایستد. کودک با گرفتن اشیا یا دست افراد می تواند به حالت ایستاده بیاید.
نوزادان معمولاً بین ۱۰ تا ۱۸ ماهگی شروع به راه رفتن می کنند. ولی میانگین سنی راه رفتن اکثر کودکان در 11 الی ۱۳ ماهگی است. اگر فرزندتان تا ۱۸ ماهگی اصلاً راه نمی‌رود، بایستی مورد بررسی پزشک اطفال یا کاردرمانگر کودکان قرار بگیرد.
سن کسب مراحل حرکتی در کودکان در بالا شرح داده شد. در جدول زیر به صورت خلاصه زمان های تقریبی کسب این مراحل حرکتی را آورده ایم.
| مرحله ی حرکتی کودک | زمان کسب مرحله حرکتی |
| گردن گرفتن | ۳ – ۶ ماهگی |
| غلت زدن | ۴ – ۶ ماهگی |
| نشستن | ۶ – ۱۲ ماهگی |
| چهار دست و پا رفتن | ۷ – ۱۲ ماهگی |
| ایستادن | ۷ – ۱۲ ماهگی |
| راه رفتن | ۱۰ – ۱۸ ماهگی |
مرکز جامع توانبخشی سرو در زمینه کاردرمانی کودکان اوتیسم، بیش فعالی، سندروم داون، کودکان کم توان ذهنی، اختلالات حسی، اختلالات یادگیری ، لکنت زبان فعالیت می نماید. جهت تماس با کلینک جامع توانبخشی سرو باشماره تلفن های 3734-8809-021 و 09355505670 تماس حاصل فرمایید.
خطاهای گفتاری با صداهای “س” و “ز” در کودکان خردسال بسیار رایج است و اگر در سنین پایین اصلاح نشود، میتواند تا بزرگسالی ادامه یابد. این خطاهای گفتاری اغلب به عنوان لیسپ شناخته میشوند.
اما آیا میدانستید که در واقع چهار نوع مختلف وجود دارد که هر کدام ویژگی های متفاوتی دارند؟
لیسپ بین دندانی که گاهی به آن فرانتال (رو به رو) نیز گفته میشود، رایج ترین تولید لیسپ است.
اینجاست که صدای “ث” به جای صدای “س” یا “ز” تولید میشود. اگر شما یا فرزندتان لیسپ بین دندانی دارید، کلماتی مانند سیر ممکن است به عنوان ثیر و کلماتی مانند زرد به عنوان “ذرد یا ثرد” تلفظ شوند.
به این مدل بین دندانی میگویند زیرا این صداها به دلیل قرارگیری نادرست زبان در دهان گوینده ایجاد میشود که اغلب بین دندان های جلویی بیرون زده است. (ما اصطلاحا به آن سر زبانی حرف زدن میگوییم)
از آنجایی که لیسپ بین دندانی به دلیل قرار دادن نادرست زبان ایجاد میشود، به راحتی قابل تجسم هستند. به عنوان مثال، وقتی در آینه نگاه میکنید، اغلب به راحتی میتوانید زبان بین دو دندان جلویی را ببینید.
پس جلوی آینه تمرین کنید! زبان باید پشت دندان های جلویی برود، اما همچنین باید کام تان را که پشت دندان های شما است نیز لمس کند که به آن برجستگی آلوئولی نیز گفته میشود. وقتی زبان در موقعیت صحیح قرار گرفت و شروع به فشار دادن هوا به آرامی به بیرون کردید، هوا باید به آرامی روی زبان و جلوی دهان شما جریان یابد.
با کودک خود در مقابل آینه تمرین کنید و هنگام گفتن این صداها از نزدیک مراقب حرکت دندان ها و دهان او باشید. اگر کودک شما لیسپ بین دندانی دارد، جای صحیح آن را خودتان نشان دهید و ببینید آیا میتواند حرکات دهان شما را تقلید کند یا خیر. این میتواند برای هر کسی مفید باشد، به خصوص آنهایی که بیشتر یادگیرنده بصری هستند.
لیسپ دندانی مشابه لیسپ بین دندانی است. در حالی که زبان به طور کامل بین دندان های جلویی بیرون نمیزند، به پشت دندان های جلو فشار می آورد و جریان هوا را به سمت جلو هدایت میکند. این میتواند اغلب باعث ایجاد صدای خفه در هنگام صحبت شود.
برای کمک به اصلاح لیسپ دندانی، به جای فشار دادن شدید به آن ها، روی این تمرکز کنید که زبان فقط به آرامی پشت دندان های جلویی را لمس کند.
یک استراتژی ساده که میتوانید تمرین کنید، تکنیک انفجار “ت” نامیده میشود. برای شروع، صدای “ت” را چهار بار متوالی بگویید و سپس صدا را روی صدای آخر نگه دارید. چیزی شبیه این خواهد شد: “تتتتتتسسسسسس” که به طور خودکار به صدای “س” تبدیل میشود.
در نهایت، ببینید آیا صدای “س” میتواند با حفظ همان مکان تولید شود یا خیر. درست به نظر میرسد زیرا زبان اکنون در موقعیت صحیح قرار دارد.
در این تولید، زبان در موقعیت نسبتاً صحیحی قرار میگیرد. با این حال، دو طرف زبان به اندازه کافی بلند شده است که باعث میشود هوا از هر دو طرف دهان خارج شود. این هوای اضافی باعث میشود که صحبت نامفهوم به نظر برسد زیرا خیلی غلیظ بیان میشود و انگار طرف با دهن پر سخن میگوید.
اگر مشکوک هستید که شما یا فرزندتان لیسپ جانبی دارید، میتوانید یک بار دیگر تکنیک انفجار “ت” را تمرین کنید. این به موقعیت صحیح زبان کمک میکند تا جریان هوا از جلوی دهان به بیرون هدایت شود.
همچنین میتوانید از نی استفاده کنید و آن را جلوی دندان بگیرید. سعی کنید هوا را به جای خارج شدن از کناره های زبان، از طریق نی وارد کنید. شما به سرعت متوجه تفاوت خواهید شد، زیرا صدا بسته به جایی که جریان هوا هدایت میشود، به طور قابل توجهی متفاوت است.
لیسپ کامی زمانی رخ میدهد که زبان بالا می آید و سقف دهان را لمس میکند که به آن کام نرم نیز میگویند.
در حالی که این نوع لیسپ چندان رایج نیست، اما میتواند تلفظ صداهای “س” و “ز” را سخت کند.
برای رفع این نوع لیسپ، بررسی محل مناسب زبان مهم است. همچنین ممکن است لازم باشد زبان را کمی پایین بیاورید تا بدنه زبان در هنگام صحبت کردن آنقدر بالا نیاید.
اگر فردی که لیسپ کامی دارد دهان خود را کمی باز نگه میدارد (که امری رایج است)، از او بخواهید تا قرار دادن زبان خود را در آینه تماشا کند. جای صحیح زبان را طوری مدل کنید که نوک زبان فقط کمی پشت دندان ها را لمس کند و زبان به جای لمس کام، سمت پایین تر دهان قرار گیرد.
اولین مورد سن فرد است. هنگامی که کودکان برای اولین بار شروع به رشد توانایی های زبانی خود میکنند، اغلب در حدود 2 سالگی، لیسپ ها میتوانند قابل توجه باشند. در حالی که تسلط بر تولید “س” میتواند در هر جایی بین سنین 3 تا 8 رخ دهد، ایده خوبی است که کار روی این صدا را قبل از 8 سالگی شروع کنید. این یک شرط مطمئن است که آنها آماده شروع تمرین این صدا هستند.
نکته دیگر نوع لیسپ است. لیسپ های دندانی و بین دندانی نسبتاً رایج و طبیعی هستند و بسیاری از کودکان تا حدود 4 و نیم سالگی آن را تجربه میکنند. با این حال، لیسپ های جانبی و کامی به عنوان بخشی طبیعی از رشد زبان رخ نمیدهد. در هر صورت، ایده خوبی است که با یک آسیب شناس گفتار-زبان مشورت کنید، که میتواند نوع آن را ارزیابی و شناسایی کند.
مرکز جامع توانبخشی سرو در زمینه گفتاردرمانی کودکان اوتیسم، بیش فعالی، سندروم داون، کودکان کم توان ذهنی، اختلالات حسی، اختلالات یادگیری ، لکنت زبان فعالیت می نماید. جهت تماس با کلینک جامع توانبخشی سرو باشماره تلفن های 3734-8809-021 و 09355505670 تماس حاصل فرمایید.
هر آنچه که باید در مورد اختلال دفعی در کودکان بدانید.
دوران کودکی یکی از مهم ترین و پرچالش ترین دوران ها در زندگی ما و فرزندانمان است که با موفقیت عبور کردن از آن اهمیت فراوانی دارد و نیازمند آگاهی، صبر و دلسوزی و توجه فراوان است. پرچالش از این حیث که چالش های این دوران ظریف تر و از نظر بزرگسالان کم اهمیت تر هستند و مهم بودن آن نیز از این نظر که بخش عمده ای از اعتماد به نفس، شخصیت و جایگاه اجتماعی فرد از کودکی شروع به شکل گیری می کند، پس با موفقیت پشت سر گذاشتن آن به مقدار قابل توجهی با موقیت فرد در آینده متناسب است.
یکی از مسائلی که برای والدین بسیار آشنا است و مستقیما با سلامت جسمی و روان کودکان در ارتباط است مسائل مربوط به دفع واختلال دفعی کودکان است، یکی از راه های دفع مواد زائد و عوامل بیماری زا در انسان دفع از طریق ادرار و مدفوع است پس اختلال در این موضوع به طور مستقیم با سلامت فرد در ارتباط است.
اختلال دفعی در کودکان در میان رفتارشناسان بدین صورت تعریف میشود که کودک در مکان نامناسب یا لباس خود، سهوا یا عمدا؛ کامل یا قسمتی از عمل دفع خود را انجام دهد، یا در دفع مدفوع یا ادرار خود با مشکلاتی همانند درد مواجه باشد. پژوهشگران برای سهولت بررسی مبتلایان را عمدتا در سه دسته قرار می دهند.
۱. نگهداری مدفوع و خود داری از اجابت مزاج
۲. بی اختیاری دفع مدفوع
۳. بی اختیاری ادرار
در این میان بی اختیاری در دفع ادرار شیوع بیشتری دارد اما از اهمیت کمتری نسبت به بی اختیاری در دفع مدفوع به دلیل ایجاد مشکلات بیشتر و تهدید سلامتی برخوردار است، اکنون به ذکر نکاتی این مورد میپردازیم که دانستن آن برای والدین ضروری و به تشخیص شما کمک می کند.
بر طبق آمار شیوع این بیماری در میان پسران بیشتر از دختران است. البته لازم به ذکر است به دلیل مسائلی مانند شرم خانواده ها از اعلام این موضوع و مراجعه به مراکز درمانی، آمار در دسترس آمار دقیقی نمی باشد.
برای تشخیص دقت کنید عضلات مربوط به کنترل دفع از ۱۸ ماهگی تا ۳ سالگی و حتی ۴ سالگی درحال کامل شدن هستند و این قضیه در مورد تمامی کودکان صادق است پس این سن نمیتواند معرف کودکی با مشکل دفع باشد. شایان ذکر است در مورد آموزش های لازم در باره این موضوع در این سن سخت گیر نباشید و شرایط استرس زایی برای کودک فراهم نکنید.
اما کودکان دارای این اختلال در سنین بالاتر و مخصوصا سنین ۴ تا ۵ سال دچار مشکل می شوند، البته بد نیست بدانید همزمان با بالا رفتن سن عده زیادی از مبتلایان همانند افراد عادی کنترل خود را به ترتیب زیر به دست می آورند:
اختیار دفع مدفوع در شب
اختیار دفع مدفوع در روز
اختیار دفع ادرار در روز
و در آخر اختیار دفع ادرار
اما همچنان هستند کسانی که تا سنین بزرگسالی رنج این بیماری را به دوش می کشند.
والدین کودکان مبتلا به اختلال دفعی باید بدانند این کودکان معمولا در رفتن به دستشویی مشکل دارند و احتمالا به همین علت نیز شکم هایی باد کرده دارند، همچنین درد شکمی و یا یبوست از مسائل جدائی ناپذیر این کودکان است.
علت های مختلفی می تواند در ایجاد اختلال دفعی در کوکان دخیل باشند. این عارضه گاه از اختلالات رفتاری در کودک، گاها از مشکلات جسمی و حتی گاهی از رفتار اطرافیان، مخصوصا والدین نتیجه می شود.
یکی از اصلی ترین علل ایجاد کننده این مشکل، یبوست مخصوصا یبوست مزمن است. در کودکی که دچار یبوست شده مقدار زیادی مدفوع در انتهای روده جمع میشود که نتیجه آن کشیدگی مقعد و بی حس شدن پایانه های عصبی در آن ناحیه است. پس احساس نیاز به دفع کم کم از بین میرود و کودک متوجه این احساس نمی شود. از طرفی تجربه ناخوشایند دفع و احساس درد هنگام دستشویی رفتن، کودک را از انجام این کار باز میدارد و با یک سیکل معیوب و مخرب سروکار پیدا می کنیم.
بدین صورت که درد و سایر عوامل کودک را از رفتن به دستشویی بازمیدارند و نرفتن به توالت بر تشدید مسئله یبوست کودک دامن می زند. نهایتا در طولانی مدت عضلاتی که به صورت ارادی و غیر ارادی مانع از بی اختیاری در دفع میشوند کارایی خود را نسبتا از دست می دهند و مشکلاتی مانند نشت مدفوع مایع به لباس کودک ممکن است ایجاد شوند.
لازم به ذکر است دلایل ایجاد یبوست متعدد هستند، از اصلی ترین این دلایل میتوان عدم تامین آب بدن، استرس، درد در ناحیه مقعد، رژیم های غلط غذایی و دلایل رفتاری و روانی و غیره را نام برد.
توحه داشته باشید دسته ای دیگر از کودکان دچار یبوست نیستند و از دید شما بدون دلیل از رفتن به توالت امتناع می ورزند ، اما باید بدانید که بروز این رفتار در این کودکان دلایل روان شناختی و رفتاری پیچیده دارد ، برای مثال کودک به دلیل کثیف کردن خود در دفعات قبلی که در دستشویی بوده است ، سخت تنبیه شده و اکنون برای رعایت نظم و جلوگیری از تکرار اتفاقات قبلی از رفتن به دستشویی خود داری میکند ، یا حتی دلایل پیچیده تر روانی مانند نگه داری مدفوع به دلیل لذت بردن یا ترس از دست دادن ماده ای ضروری از بدن و غیره پس زود قضاوت نکنید و از ملامت و سرزنش فرزند خود بپرهیزید ، چرا که کودک شما نیز به همان اندازه از این قضیه ناراضی و ناراحت است.
از دیگر علل مهم ایجاد کننده اختلال دفعی در کودکان میتوان موارد زیر را نام برد:
فرآیند درمان اختلالات دفعی شامل تشخیص درست موضوع و سبب شناسی و یافتن علت اصلی و صحیح جسمی و روانی ایجاد کننده این موضوع است. پس توصیه اول ما به شما مراجعه به مشاورین کودک و متخصصین این زمینه جهت درمان جسمی و روانشناختی فرزندتان است. اما در ادامه با ما همراه باشید تا به ذکر نکاتی در رابطه با درمان این اختلال بپردازیم.
پژوهشگران و محققان طبق مطالعات خود به این نتیجه رسیده اند که درمان های رفتاری، مطمئن ترین نوع درمان برای این اختلال می باشند.
در مواردی که علت موضوع استرس میباشد و کودک به دلایل عاطفی و به خاطر وجود تنش هایی مانند دعوا میان والدین و ترس دچار این عارضه شده است، سعی شود شرح حال دقیقی از کودک بدست بیارید و ضمن برطرف کردن آن، محیط آرام و بدون استرسی برای کودک بوجود بیاوریم.
در مورد آن دسته از کودکانی که ترس از دست دادن جزئی از بدن خود را هنگام دفع دارن ، سعی کنید با زبانی شیوا، ساده و آرام با تشریح و توضیح ساختار های بدن و چگونگی بوجود آمدن مدفوع و علت دفع آن ، کودک را در این مسیر یاری کنید.
در مورد کودکانی که از محیط دستشویی می ترسند، سعی کنید علت ترس را بیابید و کودک را تشویق کنید نه تنها در این مورد بلکه در همه زمینه ها در مورد ترس هایش با شما حرف بزند. سعی کنید با زبان ساده و بیان کودکانه ترس های کودک خود را برطرف کنید. با او به توالت بروید، یا اجازه بدهید با رعایت نکات بهداشتی یکی از اسباب بازی های خود را با خود به دستشویی ببرد یا اسباب بازی خود را در همانحا بگذارید تا شوق و اشتیاق او برای رفتن به دستشویی افزایش پیدا کند.
دراین میان عده ای از والدین از مکان دستشویی برای تنبیه فرزند خود استفاده می کنند ، این کار موجب نا امن جلوه دادن این فضا و ترسیدن کودک و اجتباب از رفتن به توالت می شود.
آموزش و آداب دستشویی رفتن اگر توام با تنبیه و سخت گیری غیر منطقی باشد ممکن است در روابط شما با فرزندتان ایجاد خصومت بکند و موجب برانگیختن حس لجاجت در کودک بشود. سعی کنید در این موارد علت دقیق را پیدا کنید و آن را از بین ببرید.
در مورد آن دسته از کودکان که از اختلال دفعی یبوست رنج می برند، اول صبح و آخر شب یک نوشیدن یک لیوان آب ولرم توصیه اول ما به شماست. همچنین حبوبات، میوه ، غلات و سبزیجات تازه را به دلیل داشتن فیبر و کمک به گوارش در برنامه غذایی کودکان قرار دهید و مواردی مانند موز که باعث یبوست میشود و یا شکلات که سفت کننده شکم است را از برنامه کودک حذف کنید. تعداد دفعات رفتن به توالت و دفع را افزایش دهید و کودک را به زود به زود دستشویی رفتن تشویق کنید.
مرکز جامع توانبخشی سرو در زمینه بازی درمانی کودکان اختلال دفع، اوتیسم، بیش فعالی، اختلالات حسی، اضطرابی، پرخاشگری ،وسواسی و نافرمانی مقابله ای فعالیت می نماید. جهت تماس با کلینک جامع توانبخشی سرو باشماره تلفن های 3734-8809-021 و 09355505670 تماس حاصل فرمایید.
لجبازی کودکان یک ویژگی رفتاری است که به مقاومت و امتناع مداوم کودک در برابر خواسته‌ها و پیشنهادات دیگران (عموماً والدین و بزرگترها) اشاره دارد. توجه به این نکته حائز اهمیت است که لجبازی جنبه طبیعی رشد کودک است و میتوان آن را بازتابی از استقلال در حال ظهور کودک و تلاش او برای ایجاد حس کنترل بر محیط خود دانست.
به بیان دیگر، لجبازی کودکان واکنشی نامناسب برای بیان چیزی است که احساسات و روحیه کودک را می‌آزارد. در حقیقت کودکان با استفاده از این ابزار، سعی دارند تا به خواسته‌ها و علایق شخصی خود برسند.
لجبازی کودکان به اشکال و طریقه های مختلفی بروز پیدا می کنند ؛
تنها اشکال محدودی از بیان لجبازی از طرف کودکان به والدین خود می باشد .
در تحقیقات اخیر توسط روانشناسان نشان داده شده است که کودکان لجباز در آینده ، بیشتر در معرض اختلالات روانی و عصبی همچون افسردگی ، عدم اعتماد به نفس و کم حرفی و گوش گیری دارند .
پدران و مادران در جواب به لجبازی کودکان گاهی رفتار خشن و تند از خود بروز می دهند و گاهی نیز منعطف هستند و با چشم پوشی و عمل به خواسته های کودک کار را پیش می برند.
اما آیا می شود با شیوه ای درست در مقابل لجبازی کودک ایستادگی کرد؟
درست ترین راه و دقیق ترین تصمیم والدین ، به عنوان مسئولان تربیتی فرزند خود در قبال لجبازی وی چیست؟
آیا می توان این لجبازی نهادینه شده در کودک را به مرور زمان و بهره گیری از روانشناسی کودک از بین برد؟
در ادامه سعی داریم تا با ارائه تئوری های روانشناسی مدرن و بروز و بیان چند راهکار مناسب برای مقابله و درمان لجبازی کودکان ، در خدمت شما باشیم:
یکی از اصلی ترین و عمده ترین مشکل کودکان و نوجوانان آن است که نمی توانند با خانواده و به خصوص با پدر مادر خود ارتباط کلامی برقرار کنند و همین عدم برقراری ارتباط با والدین باعث می شود که کودکان برای به کرسی نشاندن حرف های خودشان به لجبازی روی بیاورند .
در بسیاری از موارد گاهی فقط با پرسش اینکه چه چیزی خاطر کودک را مکدر کرده است می توان از احساسات و عواطف درونی کودک اطلاع پیدا کرد و جلوی بسیاری از لجبازی ها را بصورت مسالمت آمیزی ، گرفت . به جرأت می توان گفت داشتن گوشی شنوا برای خواسته ها کودک ، تا حد قابل قبولی مانع لجبازی کودک می شود.
به همان اندازه که لجبازی یک کودک می تواند آثار مخربی در آینده وی بگذارد ، لجبازی و عدم انعطاف والدین در مواردی می تواند بهداشت روانی خانواده را تحت تاثیر خود قرار بدهد .
پدران و مادران گاهی اوقات با وضع قوانینی ، شاید درست یا شاید نادرست ، برای فرزندان یا برای خود در قبال کودک خود ، راه لجبازی کودک را برای کودک خود هموار می کنند .
اگر پدران مادران در مواقعی سطح توقعات خود در قبال کودکان را پایین بیاورند و اجازه اینکه یک کودک گاهی می تواند اشتباه کند را برای وی صادر کنند می توانند از شروع یک چرخه لجبازی بین کودک و والدین جلوگیری کنند .
اگر کودک شما به سمت انجام رفتاری خارج از محدوده مورد نظر رفت و قصد انجام کاری را با لجبازی کودکانه داشت ، سعی کنید تمرکز او را بهم بزنید . ابتدا نام کودک را صدا بزنید و سپس با جلب کردن توجه وی به اسباب بازی ها و وسایل موجود در محیط ، موجب حواس پرتی کودک خود بشوید .این حواس پرتی می تواند رفتار کودک را تا حد قابل توجهی منحرف کند .
در زندگی خانوادگی بین والدین و کودک ، مواقعی پیش خواهد که والدین دقیقا نمی دانند که برای کنترل خشم و رفتار پرخشگرانه کودک خود چکار کنند و دیگر هیچکدام از راهکار های بالا برای قانع کردن کودک جواب نمی دهد و جواب تمام درخواست های بزرگترها “نه” می باشد.
دکتر سوزان استیلمن (Dr. Susan Stillman) برای واکنش به چنین شرایطی یک بازی هوشمندانه را طرح ریزی کرده است .
این بازی به این ترتیب می باشد که شما با آماده کردن سوالاتی که جواب آنها تنها ، “بله” یا “نه” برای پرسش از کودک آماده می شوید .مثلا از کودک می پرسید :
آیا اسباب بازی های خود را دوست دارد ؟
آیا دوست دارد که خیلی زود بزرگ شود ؟
به احتمال زیاد ، تجربه ثابت خواهد کرد که “بله” هایی که شما از کودک خود دریافت می کنید
در ذهن ناخودآگاه کودک شما تاثیر مثبتی خواهد گذاشت که می تواند از لجبازی کودک جلوگیری کند .
لجبازی کودک می تواند آینده زندگی اجتماعی او را تحت تاثیر خود قرار بدهد و پدر و مادر به عنوان مسئولین تربیتی او باید دانش روانشناختی کودک با وی برخورد کنند و یا در صورت صورت نیاز به روانشناس کودک مراجعه کنند تا کودک به بهترین شکل ممکن در اختیار جامعه قرار بگیرد .
مرکز جامع توانبخشی سرو در زمینه بازی درمانی کودکان لجباز، اوتیسم، بیش فعالی، اختلالات حسی، اضطرابی، پرخاشگری ،وسواسی و نافرمانی مقابله ای فعالیت می نماید. جهت تماس با کلینک جامع توانبخشی سرو باشماره تلفن های 3734-8809-021 و 09355505670 تماس حاصل فرمایید.