اختلال خواب در کودکان

ما انسان ها حدود یک سوم از زندگی خودمان را در خواب می گذرانیم، خواب تا ٣ ماهگی نوزاد صرفا یک نیاز جسمانی است، از حدود سه ماهگی به خواب رفتن نوزاد کمتر با پایان شیر خوردن ارتباط دارد.

در حدود ٩ تا ١٢ ماهگی، کودک نخستین مخالفت جدی خود با خواب و تمایل به حفظ تماس با محیط را نشان می دهد؛ تماس با محیط؟ بله، کودک ترجیح می دهد بیشتر بیدار بماند تا بیشتر با مادرش، پدرش و با دنیا در ارتباط باشد، که این حالت را احتمالا در بزرگسالان زیادی مشاهده می کنیم.

اما خوابیدن، یک رفتار بهداشتی مهم در جهت سلامتی جسمی و روانی است، بدن و مغز در هنگام خواب خود را ترمیم می کنند، بدون خواب کافی، کودک توانایی یادگیری خود را به طور جدی از دست می دهد.

یکی از کارکردهای مهمی که در هنگام خواب ترمیم می شود، حافظه است. کودکان بدون خواب کافی احتمالا نقص در حافظه را نشان می دهند.

همان طور که اشاره کردم، خوابیدن برای سلامت روانی و نیز جسمی حائز اهمیت است، خصوصا در کودکان خواب کافی موجب رشد بهتر جسمی آن ها خواهد شد.

در زیر اشاره ای به انواع اختلال خواب کودکان خواهم کرد و سپس دلایل و درمان اختلالات خواب در کودکان را توضیح خواهم داد.

انواع اختلال خواب

بی خوابی زیاد نشانه چیست؟

به گفته روانشناسان کودک بعضی کودکان در خواب رفتن مشکل دارند و یا بسیار زود از خواب بیدار می شوند (قبل از اینکه خواب کافی داشته باشند).دلایل بی خوابی معمولا اضطراب و افسردگی است، و بطور متداول کودکانی که زود از خواب بیدار می شوند ممکن است دچار افسردگی باشند و کودکانی که شب ها در خواب رفتن مشکل دارند احتمالا دچار اضطراب هستند.

Nightmares یا کابوس ها

خواب هایی وحشتناک که در هنگام خواب کودک اتفاق می افتند و می توانند کودک را از خواب بیدار کرده و احساس وحشت، تهدید و ترس را به او القا کرده و خوابیدن دوباره را برای آن ها دشوارکند.

کابوس های در کودکانی که از حدود 3 سالگی شروع می شوند بسیار متداول است و بیشتر در سنین 6 تا 10 سالگی رخ می دهد. معمولاً تعداد کابوس ها بعد از 10 سالگی کاهش می یابد.

این کابوس ها زمینه را برای اختلالات روانی همچون اختلال استرس پس از سانحه افزایش می دهند.

توصیه می شود از مشاوره های روان درمانی در این زمینه استفده کنید.

وحشت های شبانه

وحشت های شبانه، با کابوس متفاوت است. چرا که کودک هرگز به طور کامل از خواب بیدار نمی شود و در نتیجه به اندازه کابوس برایش ترسناک نیست چرا که حتی یادش هم نمی آید، اما شما به عنوان والدین شاهد ترس و وحشت فوق العاده ی کودکتان هستید.

معمولا این اختلال خواب کودکان به دلیل اضطراب کودک ایجاد می شود. به هیچ عنوان کودک را در این شرایط از خواب بیدار نکنید چون برایش ترسناک تر و آسیب زاتر خواهد شد.

خواب بیش از حد در روز (EDS )

اگر کودک شما با این که فکر می کنید شب ها کافی می خوابد باز هم در طول روز خسته است احتمالا مبتلا به این نوع از اختلالات خواب است. بیش از چند اختلال خواب منجر به خواب آلودگی در روز می شود.

شب ادراری

شب ادراری در بیشتر کودکان غیر معمول نیست، و به خودی خود دلیلی برای نگرانی نیست. شب ادراری به عنوان یک اختلال خواب کودکان در نظر گرفته نمی شود، مگر اینکه کودک بیشتر از پنج سال داشته باشد و حداقل هفته ای 2 بار به طور مرتب اپیزود داشته باشد.

عواملی مانند سابقه خانوادگی در شب ادراری، تاخیر در رشد، کنترل کم مثانه و پریشانی عاطفی، ممکن است باعث ایجاد شب ادراری شود. با این حال، اگر کودک شما به طور مکرر رختخواب خود را خیس می کند و همچنین خواب آلودگی روزانه را تجربه می کند، می تواند نشانه ای از آپنه انسدادی خواب باشد.

چه میزان خواب در کودکان طبیعی است؟

یک نوزاد در شبانه روز حدود ١٦ تا ١٧ ساعت می خوابد. از هفته شانزدهم دوره خواب شبانه از دوره خواب روزانه متمایز می شود.

در پایان سال دوم، کودک هنوز به ١٥ ساعت خواب شبانه روزی نیاز دارد. در جریان سال دوم،کودک از خوابیدن اکراه دارد (بحران مقاومت علیه خواب).

خواب روزانه (بعد از ظهر) در ٤ سالگی از بین می رود. خواب در یک سالگی به ١٣ الی ١٥ ساعت، در ٣ تا ٥ سالگی به ١٢/٥ ساعت، در ٦ تا ١٢ سالگی به ٩/٥ ساعت و در ١٣ تا ١٥ سالگی به ٨/٥ ساعت کاهش می یابد.

علت اختلال خواب در کودکان چیست؟

معمولا سیستم عصبی نابالغ از سویی؛ و از سویی دیگر، اضطراب و افسردگی در کودکان منجر به اختلال خواب کودکان می شوند.

قسمتی از مغز کودک به نام سیستم لیمبیک در اضطراب نقش دارد. همچنین سیستم لیمبیک در مرحله ای از خواب انسان که رویاها در آن رخ می دهد نقش دارد. جالب است بدانید که درمان هایی که اضطراب کودک را کاهش می دهد نه تنها موجب کاهش نشانه های اضطراب می شود بلکه به بهبودی خواب کمک می کند. پس برای بهبودی اختلالات خواب بهتر است ابتدا اضطراب کودک را درمان کنیم.

از طرفی اختلالات خواب در کودکان پیش بینی کننده ی افسردگی شدید در بزرگسالی است و این موضوع لزوم بررسی اختلالات خواب کودکان را روشن می سازد.

علائم و نشانه‌های اختلال خواب در کودکان

گاهی اوقات ممکن است کمی طول بکشد تا کودکان بخوابند. اما اگر فرزند شما مشکل زیادی در این زمینه دارد و هر شب دچار بی‌قراری یا کم‌خوابی می‌شود، ممکن است به اختلال خواب مبتلا باشد که با علائم زیر مشخص می‌شود:

• کودک در رختخواب دراز می‌کشد و برای مدت زمان زیادی به دنبال کتاب، آهنگ، نوشیدنی یا رفتن به سرویس بهداشتی است.
• در به خواب رفتن مشکل دارد.
• هر بار فقط حدود ۹۰ دقیقه می‌خوابد (حتی شب‌ها).
• شب‌ها از خارش پاها شکایت دارد.
• در هنگام خواب با صدای بلند خروپف می‌کند.
• در زمان خواب راه می‌رود یا کابوس می‌بیند.
• دندان قروچه می‌کند.
• شب ادراری دارد.
• صبح‌ها نمی‌تواند به راحتی از خواب بیدار شود.
• در طول روز نمی‌تواند بیدار بماند.
• بدخلق و تحریک‌پذیر به نظر می‌رسد.
• در مدرسه عملکرد خوبی از خود نشان نمی‌دهد.

چرا اختلال خواب در کودکان “حتما” باید پیگیری شوند؟

همان طور که گفته شد، اختلال خواب در کودکان منجر به اختلال در رشد جسمانی و نیز روانی کودک خواهد شد. مغز در زمان کودکی برخی از ساختارهای خود را شکل می دهد و عدم خواب کافی منجر به مشکل در رشد کافی مغز خواهد شد.

از سویی دیگر؛ گاهی اوقات علت اصلی کج خلقی های کودک و حتی خشم و پرخاشگری کودک به دلیل مشکل خواب است، پس ممکن است حتی اختلالات رفتاری کودک هم به دلیل ابتلا به اختلال خواب باشند. در نتیجه اختلالات خواب در کودکان “حتما” باید پیگیری شوند.

برای درمان اختلال خواب در کودکان چه باید کرد؟

برای درمان اختلال خواب در کودکان، می‌توانید به روش‌های زیر روی بیاورید:

1. ایجاد روال خواب منظم: سعی کنید برای کودکان یک برنامه خواب منظم ایجاد کنید. زمان‌های خواب و بیداری را هر روز در یک ساعت مشخص انجام دهید تا بدن کودک عادت کند.
2. ایجاد محیط خواب مناسب: مطمئن شوید که محیط خواب کودک شما آرام و تاریک است. استفاده از پرده‌های سنگین یا لوازم خواب محافظتی می‌تواند به کودک کمک کند تا در خواب بهتر غرق شود.
3. ایجاد روتین قبل از خواب: قبل از خواب، به کودکان فعالیت‌های آرامش‌بخشی مانند خواندن کتاب یا گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش بپردازید. این ممکن است به کودکان کمک کند تا کمی آرامتر و آماده برای خواب شوند.
4. محدود کردن استفاده از رسانه‌ها: قبل از خواب، سعی کنید استفاده از تلویزیون، تبلت و گوشی‌های هوشمند را محدود کنید. نور آنها ممکن است قابلیت بیداری کودک را افزایش دهد و باعث مشکلات خواب شود.
5. فعالیت بدنی: فعالیت بدنی منظم در طول روز می تواند به کودک کمک کند تا خستگی کند و بازده خواب را افزایش دهد. مطمئن شوید که فعالیت‌های بدنی کودک در ساعت‌های نزدیک به خواب نیست.
6. مشاوره حرفه‌ای: در صورتی که مشکل خواب کودک شما پافشاری دارد و راه حل‌های بالا کارآمد نیستند، بهتر است با پزشک یا متخصص کودکان مشورت کرده و راهنمایی حرفه‌ای دریافت کنید.

مهم است که برای درمان اختلال خواب در کودکان، تاثیرات مثبت و نتایج ممکن را به صبر و ادامه تلاش بپذیرید. هر کودک یک شخصیت منحصر به فرد دارد و ممکن است نیاز به روش‌های متفاوتی برای کمک به خواب بهتر داشته باشد.

سخن پایانی

اگر کودک دچار اختلالات خواب شده است اولا بدانید که همان طور که ما بزرگسالان در برخی مواقع کنترلی بر روی مشکلات خواب نداریم نمی توان از کودک انتظار داشت بدون دریافت کمک الگوی خوابشان را اصلاح کنند.

پس بدون فشار گذاشتن بر روی کودک در جهت بهبود خواب کودک؛ او را نزد روانشناس و روانپزشک ببرید تا الگوی خواب مشخص و در جهت درمان اقدام شود. بدانید که اختلالات خواب کودکان قابل درمان است.

مرکز جامع توانبخشی سرو در زمینه بازی درمانی کودکان اوتیسم، بیش فعالی،  اختلالات حسی، اضطرابی، پرخاشگری ،وسواسی و نافرمانی مقابله ای فعالیت می نماید. جهت تماس با کلینک جامع توانبخشی سرو باشماره تلفن های  3734-8809-021 و 09355505670 تماس حاصل فرمایید.